Ο κόσμος είναι δωμάτια – Μια υπαρξιακή και ψυχολογική προσέγγιση της σχετικότητας του Αϊνστάιν

Photo by Jr Korpa on Unsplash

Το άρθρο αυτό έχει δημιουργηθεί με τη βοήθεια Τεχνητής Νοημοσύνης - TN  - ChatGPT (Artificial Intelligence - AI), έπειτα από προσωπική καθοδήγησή μου. Η τελική διατύπωση, σύνθεση και επιμέλεια αποτελούν αποκλειστικά προσωπική μου ευθύνη.

Ο κόσμος είναι δωμάτια – Μια υπαρξιακή και ψυχολογική προσέγγιση της σχετικότητας του Αϊνστάιν

Η Θεωρία της Σχετικότητας του Αϊνστάιν δεν περιγράφει μόνο την κοσμολογία - περιγράφει και μια βαθύτερη υπαρξιακή αλήθεια:

Δεν υπάρχει ένα «παρόν» για όλους. Δεν υπάρχει ένας «τόπος» για όλους.

Ο κόσμος είναι διαφορετικός για κάθε παρατηρητή, σε κάθε διαφορετική στιγμή.

 

Δύο άνθρωποι στο ίδιο δωμάτιο, δεν ζουν στον ίδιο κόσμο. Και ο ίδιος άνθρωπος, σε διαφορετική στιγμή, ζει άλλο κόσμο - μέσα στον ίδιο χώρο.

1. Όπως σε μια φωτογραφία

Η εμπειρία του κόσμου μοιάζει με φωτογραφία με εστίαση: το σημείο όπου στεκόμαστε - το δωμάτιο, οι άνθρωποι, η στιγμή - καταγράφεται καθαρό, φωτεινό, ζωντανό. Όλα τα υπόλοιπα μένουν θολά στο φόντο. Δεν παύουν να υπάρχουν · απλώς δεν αποτελούν τον κόσμο μας εκείνη τη στιγμή. Αυτή η επιλεκτική εστίαση είναι φυσική λειτουργία της συνείδησης: φωτίζει αυτό που έχουμε μπροστά μας και σβήνει, προσωρινά, ό,τι βρίσκεται μακριά από την προσοχή μας.

Όμως αυτό το θολό background δεν είναι απλώς παρασκήνιο. Είναι ο κόσμος της ασφάλειας, της συνέχειας, της σιωπηλής παρουσίας. Είναι η οικογένεια, ο άνθρωπός μας, τα παιδιά μας, οι φίλοι μας · είναι όλοι εκείνοι που υπάρχουν για μας, ακόμη κι όταν εμείς δεν τους κοιτάμε. Είναι ο κόσμος στον οποίο μπορούμε πάντα να επιστρέψουμε. Το γνώριμο έδαφος κάτω από τα πόδια μας. Ο σταθερός τόπος πίσω από κάθε περιπλάνηση.

                                                      

2. Ψυχολογική διάσταση

Στην ψυχολογία μιλάμε για contextual worlds: η ζωή βιώνεται μέσα σε συγκεκριμένα πλαίσια χώρου, χρόνου και σχέσης. 

Ο Viktor Frankl τόνιζε ότι ο άνθρωπος δεν κυνηγά απλώς ευχαρίστηση ή ισχύ, αλλά νόημα· και αυτό το νόημα γεννιέται εκεί όπου βρισκόμαστε, με όσους είμαστε (Frankl, 1946/2014).

Όταν περνάμε σε νέο δωμάτιο – κυριολεκτικά ή μεταφορικά – αλλάζει η προσοχή, η διάθεση, η αντίληψη του εαυτού. Ένα βλέμμα, μια φράση, ένα μικρό φως στο δωμάτιο, μπορεί να μετατοπίσει ολόκληρη την κατασκευή της πραγματικότητας εκείνης της στιγμής.

3. Κοινωνικά και εσωτερικά δωμάτια

Το κάθε φυσικό δωμάτιο αντιστοιχεί σε έναν μικρόκοσμο. Το σπίτι, το γραφείο, το καφέ, το υπνοδωμάτιο, ένας χώρος συνάντησης με φίλους – είναι όλα διαφορετικοί κόσμοι. 

Υπάρχουν όμως και εσωτερικά δωμάτια: της μνήμης, της προσδοκίας, της απώλειας, της τρυφερότητας. Σε κάθε ανθρώπινη στιγμή, ενεργοποιείται ένα διαφορετικό «δωμάτιο» μέσα μας – και αυτό γίνεται, έστω για λίγο, ολόκληρος ο κόσμος μας.

4. Η σχετικότητα του κόσμου – από τον Αϊνστάιν στην εμπειρία

Η Θεωρία της Σχετικότητας έδειξε ότι ούτε ο χρόνος ούτε ο χώρος είναι απόλυτοι· εξαρτώνται από την κίνηση και τη θέση του παρατηρητή (Einstein, 1916).

Αντίστοιχα, η ανθρώπινη εμπειρία δεν έχει ένα κοινό «τώρα» ή «εδώ» για όλους. Κάθε συνείδηση διαμορφώνει τον δικό της χωροχρονικό κόσμο.

Δεν υπάρχει ένας κόσμος.

Υπάρχει ο δικός σου κόσμος, που διαμορφώνεται κάθε φορά από το πού βρίσκεσαι, με ποιον είσαι, και ποιος είσαι εκείνη τη στιγμή.

 

Η σχετικότητα αυτή δεν ακυρώνει την αλήθεια· αντίθετα, αναδεικνύει τη μοναδικότητα της εμπειρίας.

5. Πόσοι είναι οι κόσμοι;

Οι κόσμοι είναι αμέτρητοι ! Είναι τόσοι, όσες και οι συνειδήσεις, πολλαπλασιασμένοι με τα δωμάτια που κάθε μία βιώνει ή δημιουργεί:

Κόσμοι = Συνειδήσεις × Δωμάτια

Δύο άνθρωποι στο ίδιο φυσικό δωμάτιο δεν ζουν στον ίδιο κόσμο.

Και ο ίδιος άνθρωπος, σε άλλη φάση της ζωής του, ζει αλλιώς το ίδιο περιβάλλον. 

Δεν ζούμε στον ίδιο κόσμο – ακόμη και αν είμαστε στο ίδιο μέρος.

 

6. Η δύναμη της παρουσίας

Όσο περισσότερο είμαστε παρόντες στο δωμάτιο όπου βρισκόμαστε, τόσο πιο ολοκληρωμένα ζούμε.

Όχι απλώς υπάρχουμε, αλλά συνδεόμαστε, παρατηρούμε, δρούμε με επίγνωση.

Η κατανόηση πως ο κόσμος είναι κάθε φορά δημιουργία της συνείδησής μας, μάς προσφέρει κρυμμένες αλήθειες και ελευθερίες:

• Να επιλέγουμε σε ποιο δωμάτιο θα ζούμε.
• Να αποφασίζουμε ποιος θα είμαστε μέσα σ’ αυτό.
• Και να καλλιεργούμε τον κόσμο που θέλουμε να υπάρχει.

7. Κάθε κόσμος που φεύγει

Κάθε φορά που ένας άνθρωπος πεθαίνει, δεν χάνεται μόνο μια ζωή. Χάνονται και όλοι οι κόσμοι που υπήρχαν μόνο μέσα του. Γιατί κάθε κόσμος αποτελείται από εμπειρίες, μνήμες, αισθήσεις, σχέσεις. Από πρόσωπα όπως τα έβλεπε εκείνος. Από στιγμές όπως τις ένιωσε. Από νοήματα που μόνο εκείνος τους έδωσε. Όταν ένας άνθρωπος φεύγει, παίρνει μαζί του ολόκληρους κόσμους που δεν θα υπάρξουν ποτέ ξανά. Κανείς δεν θα δει τον κόσμο όπως τον έβλεπε αυτός.

Ο κόσμος δεν υπάρχει χωρίς εμάς. Υπάρχει μέσα μας και μαζί μας. Κάθε γέννηση ανοίγει έναν νέο κόσμο. Κάθε θάνατος σβήνει έναν ολόκληρο.

8. Επίλογος

Μπορείς να το δεις σαν περιορισμό…ή μπορείς να το δεις σαν δυνατότητα: Να επιλέγεις το δωμάτιο. Να διαμορφώνεις τον κόσμο. Και, όπου κι αν βρίσκεσαι, να κατοικείς με παρουσία, με νόημα, με συνείδηση.

Πώς η επιμονή, όταν συνοδεύεται από επαναλαμβανόμενες αποτυχίες, μπορεί τελικά να εγγυηθεί την επιτυχία

Photo by MJH SHIKDER on Unsplash

Το άρθρο αυτό έχει δημιουργηθεί με τη βοήθεια Τεχνητής Νοημοσύνης - TN (Artificial Intelligence - AI), έπειτα από διαδοχικά ερωτήματα και προσωπική καθοδήγησή μου. Η τελική διατύπωση, σύνθεση και επιμέλεια αποτελούν αποκλειστικά προσωπική μου ευθύνη.

 

Εισαγωγή

Η φράση «Ο επιμένων νικά» είναι κάτι παραπάνω από παροιμιώδης σοφία. Είναι μια ψυχολογική αλήθεια, θεμελιωμένη στη σύγχρονη επιστήμη της συμπεριφοράς, της μάθησης και της προσωπικής ανθεκτικότητας. Τι σημαίνει όμως να επιμένεις; Και πώς η επιμονή, όταν συνοδεύεται από επαναλαμβανόμενες αποτυχίες, μπορεί τελικά να εγγυηθεί την επιτυχία;

«Success is not final, failure is not fatal: It is the courage to continue that counts.»

— Winston Churchill

 

Η επιμονή ως ψυχολογική ικανότητα

Η επιμονή δεν είναι πείσμα. Είναι η σταθερή και συνειδητή προσπάθεια προς έναν στόχο, ακόμη κι όταν οι εξωτερικές και εσωτερικές αντιξοότητες δημιουργούν την επιθυμία εγκατάλειψης. Σύμφωνα με τον Duckworth et al. (2007), η επιμονή, μαζί με το πάθος για μακροπρόθεσμους στόχους, συνθέτουν αυτό που ονομάζεται "grit" — μια βασική προβλεπτική μεταβλητή για την επιτυχία σε διάφορους τομείς της ζωής.

«Ever tried. Ever failed. No matter. Try again. Fail again. Fail better.»

— Samuel Beckett

 

Γιατί η επιμονή είναι το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό;

Η επιμονή έχει αναδειχθεί ως το πιο ισχυρό ψυχολογικό χαρακτηριστικό για τη μακροπρόθεσμη επιτυχία, ξεπερνώντας ακόμα και τη νοημοσύνη ή το ταλέντο (Duckworth et al., 2007; Mischel, 2014).

• Η επιμονή υπερνικά την έλλειψη ταλέντου: Άτομα με μέτριο IQ αλλά υψηλό grit παρουσιάζουν καλύτερη μακροπρόθεσμη πρόοδο σε απαιτητικά περιβάλλοντα.

• Το ταλέντο χωρίς επιμονή εξανεμίζεται: «Το ταλέντο σε κάνει να ξεκινήσεις· η επιμονή σε κάνει να συνεχίσεις» (Duckworth, 2016).

• Η επιμονή ενισχύει την αυτοεκτίμηση: Κάθε φορά που συνεχίζεις ενώ θα μπορούσες να παραιτηθείς, ενισχύεις τη θετική αυτό-αντίληψη (Bandura, 1997).

• Η επιμονή δίνει δομή σε έναν αβέβαιο κόσμο: Δεν μπορείς να ελέγξεις την τύχη, αλλά μπορείς να ελέγξεις αν θα συνεχίσεις (Seligman, 2011).

• Η επιμονή είναι η γέφυρα ανάμεσα στη μάθηση και την επιτυχία: Η αποτυχία σε διδάσκει· η επιμονή σε διατηρεί ενεργό (Dweck, 2006).

Η αποτυχία ως μοχλός επιτυχίας

Η επιτυχία, στην πραγματικότητα, είναι το αποτέλεσμα πολλών αποτυχιών που αξιοποιήθηκαν σωστά. Ο ψυχολόγος Albert Bandura εισήγαγε την έννοια της αυτο-αποτελεσματικότητας (self-efficacy), η οποία ενισχύεται όταν το άτομο αντιμετωπίζει προκλήσεις και μαθαίνει από τα λάθη του.

«I have not failed. I've just found 10,000 ways that won't work.»

— Thomas A. Edison

Thomas A. Edison, c.1922 — Library of Congress, Public Domain

Η ψυχολογική διαδρομή προς την επιτυχία

1. Αποτυχία
2. Μάθηση από αποτυχία
3. Επιμονή
4. Γνωστική ανθεκτικότητα
5. Εσωτερικό κίνητρο
6. Επιτυχία

«I've missed more than 9,000 shots in my career. I've lost almost 300 games. Twenty-six times I've been trusted to take the game-winning shot and missed. I've failed over and over and over again in my life. And that is why I succeed.»

— Michael Jordan

 

 

Andrew D. Bernstein via Getty Images

Το να νικάς δεν σημαίνει να μη χάνεις ποτέ. Σημαίνει να μαθαίνεις πώς να χάνεις, χωρίς να χάνεις τον προσανατολισμό σου. Ο επιμένων δεν νικά επειδή είναι ο ισχυρότερος, αλλά επειδή δεν εγκαταλείπει. Και κάθε αποτυχία αποτελεί δομικό στοιχείο της μελλοντικής επιτυχίας.

Βιβλιογραφία

• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. New York: Freeman.
• Duckworth, A. L. et al. (2007). Grit. Journal of Personality and Social Psychology, 92(6), 1087–1101.
• Duckworth, A. (2016). Grit: The power of passion and perseverance. Scribner.
• Dweck, C. (2006). Mindset. Random House.
• Mischel, W. (2014). The Marshmallow Test. Little, Brown.
• Seligman, M. (2011). Flourish. Free Press.

 

Personal thoughts, opinions and writings.
Self-knowledge & self-improvement through study and discussions with family & friends …
Lately & with Artificial Intelligence –“I Think · I Evolve · I Share”

Πώς η πανεπιστημιακή συγκατοίκηση άλλαξε ριζικά τον τρόπο που σκέφτομαι και ζω

Το άρθρο αυτό βασίζεται αποκλειστικά σε προσωπικές μου σκέψεις, βιώματα και ιδέες. Η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) χρησιμοποιήθηκε υποστηρικτικά για τη γλωσσική επεξεργασία του κειμένου. Η τελική σύνθεση, διατύπωση και ευθύνη του περιεχομένου ανήκουν εξ ολοκλήρου σε εμένα.

Λέξεις-κλειδιά: πανεπιστημιακή συγκατοίκηση, προσωπική εξέλιξη, κοινωνική αποδοχή, φόβοι και ανασφάλειες, αυθεντικότητα, φοιτητική ζωή, ειλικρίνεια με τον εαυτό, βιωματική αλλαγή

Σκέψεις για το νόημα της ζωής - Το ερώτημα δεν είναι "Ποιό είναι το νόημα της ζωής", αλλά "Τί δίνει νόημα σε αυτή τη ζωή"

Photo by Kevin Delvecchio on Unsplash

Δημιουργία, συγγραφή, επιμέλεια και τελική διαμόρφωση: Markellos Markides

Στο συγκεκριμένο άρθρο η βοήθεια του ChatGPT χρησιμοποιήθηκε ελάχιστα.

Αντί να θεωρούμε ότι το νόημα της ζωής είναι ένα μυστικό που περιμένει να αποκαλυφθεί, ίσως να είναι πιο σωστό να ρωτήσουμε: "Τί δίνει νόημα στη δική μου ζωή;"

 "Το νόημα δεν δίνεται. Επιλέγεται." - Albert Camus (παραφρασμένος)

Το νόημα δεν μας προσφέρεται έτοιμο. Το αναζητούμε, το διαμορφώνουμε, το ζούμε. Το νόημα γεννιέται στη διαδικασία της βελτίωσης του εαυτού, της εξέλιξης και της κατανόησης των σχέσεών μας με τον εαυτό μας, τους άλλους και το Υπέρτατο.

Το νόημα σε αυτή τη ζωή, το βρίσκουμε μέσα από την οικογένεια, τους φίλους, τα ενδιαφέροντά μας, την εργασία μας, την αλληλεγγύη, την πίστη, τη διερεύνηση, τη δημιουργία, την προσφορά, τις καθημερινές πράξεις.

Όταν το νόημα λείπει, αισθανόμαστε κενό. Όταν το δημιουργούμε, αποκτούμε προσανατολισμό και εσωτερική πληρότητα.

Τα 3 επίπεδα στα οποία βρίσκουμε νόημα στη ζωή:

 

1.       Προσωπικό Επίπεδο (Εαυτός)

- Βελτίωση, αυτογνωσία, εσωτερική πληρότητα

- Η προσπάθεια για αυτοπειθαρχία, η συνειδητή ζωή

- Το σκάκι ως εργαλείο προσωπικής αυτοβελτίωσης

- Η συγγραφή αυτού του blog

 

2.       Διαπροσωπικό Επίπεδο (Άλλοι)

- Σχέσεις: σύντροφος, παιδιά, οικογένεια, φίλοι, συνεργάτες

- Αγάπη, ενσυναίσθηση, προσφορά, σύνδεση

 

3.       Υπερπροσωπικό Επίπεδο (Υπέρτατο)

- Πίστη σε κάτι ανώτερο, φιλοσοφία ή αποστολή

- Δημιουργία που υπερβαίνει τον εαυτό: έργο, κοινότητα, πνευματικότητα

 

Το Σκάκι ως Καθρέφτης Νοήματος

Στο σκάκι κάθε κίνηση έχει σκοπό. Δεν παίζουμε για να γεμίσουμε χρόνο· παίζουμε για να εκφραστούμε. Ο τρόπος που στήνεις την άμυνα σου, ο τρόπος που οργανώνεις ένα σχέδιο, ο τρόπος που θυσιάζεις, όλα αυτά λένε κάτι για σένα.

Το Νόημα μπορεί να βρίσκεται:

• Σε μια αγκαλιά από τη γυναίκα ή τις κόρες,
• Σε μια παρτίδα σκάκι, ή την κουβέντα στον καφέ, ή μια εξόρμηση με τους φίλους,
• Σε μια τυφλή παρτίδα σκάκι που με κάνει να νιώθω ζωντανός,
• Στην πρωινή καθημερινή μου κολύμβηση, 
• Στη δημιουργία και το γράψιμο, μέσω αυτού του blog,
• Στη δουλειά, με τη συνεισφορά μου στο χτίσιμο ενός έργου, 
• Στη δημιουργία ενός ποιήματος, ενός πίνακα, μιας μουσικής συμφωνίας,
• Στο σκύλο σου, που σε περιμένει να επιστρέψεις στο σπίτι,
• Στο να μην παραιτηθείς όταν πονάς μετά από μία ήττα σε μία παρτίδα σκάκι,
• Στην ανακάλυψη του «γιατί» πίσω από το «πώς»,
• Στη συνεχή διερεύνηση, για αυτοβελτίωση και αυτογνωσία.

 

Το νόημα δεν μας περιμένει κάπου εκεί έξω. 

Είναι αυτό που εσύ επιλέγεις να κρατήσεις ιερό μέσα στο χάος της καθημερινότητας.

"Η ζωή έχει τόση αξία, όση εμείς της προσδίδουμε."

Personal thoughts, opinions and writings.
Self-knowledge & self-improvement through study and discussions with family & friends …
Lately & with Artificial Intelligence –“I Think · I Evolve · I Share”

Υπαρξιακά Ερωτήματα

Photo by Dmitry Berdnyk on Unsplash

Δημιουργία και συγγραφή, επιμέλεια και τελική διαμόρφωση: Markellos Markides

Υπαρξιακή Διερεύνηση - Τί γίνεται μετά θάνατον; - Ερωτήματα και Στοχασμοί

Photo by Patrik László on Unsplash

Δημιουργία, Συγγραφή, Επιμέλεια και Τελική διαμόρφωση: Markellos Markides

(στο άρθρο αυτό η βοήθεια του ChatGPT χρησιμοποιήθηκε πολύ λίγο)

Εισαγωγικό σημείωμα 

Τα υπαρξιακά ερωτήματα και οι στοχασμοί μου που αποτυπώνω στο κείμενο δεν είναι προϊόντα αυθαίρετης σκέψης, αλλά στηρίζονται σε ένα ευρύ τόσο επιστημονικό όσο και φιλοσοφικό υπόβαθρο.

Ειδικότερα και πιο συγκεκριμένα, χρησιμοποιώ θεμελιώδεις έννοιες και αρχές:

- από τη Φυσική, όπως ο Νόμος Διατήρησης της Ενέργειας,

- από την Ιατρική και τη Βιολογία, για τις φυσιολογικές ανάγκες και την ανθρώπινη εμπειρία,

- από την Ψυχολογία (θεωρίες Maslow), για την ανάλυση των ανθρώπινων αναγκών, της αυτοεκτίμησης και της αυτοπραγμάτωσης,

- από την Κοινωνιολογία, που μελετά τις σχέσεις, τις συγκρούσεις και τη συλλογική εμπειρία,

- από τη Φιλοσοφία, όπως ο Descartes, ο Πλάτωνας και σύγχρονοι στοχαστές με ιδέες απόδειξης της ύπαρξης της συνείδησης,

- από τη Θεολογία και την Πνευματικότητα, που αναζητούν και στοχάζονται πάνω στη σχέση ανθρώπου με το Υπέρτατο (το Θεό, το Ένα, τον Χρόνο, το Υπέρτατο, το Όλον).

Δηλαδή το κάθε ερώτημα που θέτω, προσπαθώ να το αντιμετωπίσω μεσα από κάποιο συγκεκριμένο (ήδη ευρέως αποδεκτό) σημείο αναφοράς και ειδικόρτερα μέσα από ένα από τα ακόλουθα πεδία: επιστημονικό, φιλοσοφικό, βιολογικό, ψυχολογικό, κοινωνικό και πνευματικό.

Πριν τη γέννηση και μετά το θάνατο

Είναι η δική μου σκέψη ότι, πριν τη γέννηση, είμαστε ένα με το Όλον, συμμετέχουμε στη Συνολική Συνείδηση, Ενέργεια, Ύλη, Χώρο και Χρόνο. Δεν έχουμε ατομική ταυτότητα, αλλά υπάρχουμε διαχυτόμενοι μέσα στο συμπαν. Η γέννηση είναι μια στιγμιαία διαφοροποίηση: η σταγόνα που ξεχωρίζει από τον ωκεανό στο σπάσιμο ενός κύματος. Η ζωή είναι η εμπειρία αυτής της διαφοροποίησης, είναι ένα πέρασμα, όπως είναι οι διάφορες φάσεις και σε αυτή τη ζωή. Ο θάνατος δεν είναι το τέλος, αλλά η επιστροφή στο Όλον, η διάχυση της ενέργειας και της συνείδησης πίσω στο Όλον, στη Συνολική Συνείδηση.

Το Όλον και η δική μας συμμετοχή

Προβληματίζομαι και σκέφτομαι ότι:

- είμαστε μέρος του Όλου, αλλά είμαστε ταυτόχρονα ανεξάρτητοι, δηλαδή έχουμε τη δυνατότητα επιλογών. Ίσως, είμαστε μέρος μιας μεγαλύτερης συνείδησης, αλλά δεν είμαστε όλη η συνείδηση.

- Η ύλη, η διαφορετικότητα, οι ανάγκες (βιολογικές - νοητικές, πνευματικές, κοινωνικές) υπάρχουν αλλά είναι όλα μέρος του ίδιου συστήματος, του Όλου.

- Ο θάνατος ίσως δεν είναι το τέλος - ίσως δεν είναι ακύρωση, αλλά μετάβαση.

- Η συνείδησή μας, η ενέργειά μας, η ψυχή μας, μετά αυτό το προσωρινό μας τέλος (θάνατο) - ίσως και να ξανά-διαχέονται στο Όλον, και να ξανά γίνεται μέρος του συνόλου, της συνολικής συνείδησης.

- Ίσως η παύση να είναι φαινομενική. Εφόσον, το Όλον δεν παύει, μπορεί και να ξανά διαχεόμαστε και να αλλάζουμε τρόπο συμμετοχής.

Πού και πώς βρίσκουμε νόημα σε αυτή τη ζωή, σε αυτόν τον κόσμο; 

Κατέληξα πως το νόημα δεν μας προσφέρεται έτοιμο. Δεν είναι αντικείμενο, αλλά διαδικασία. Είναι κάτι που καλούμαστε να αναζητήσουμε, να διαμορφώσουμε και να ζήσουμε.

Όταν λείπει το νόημα, εμφανίζεται το υπαρξιακό κενό - αυτό που ο Viktor Frankl περιέγραψε ως «το κενό της εποχής μας», μια ψυχική πείνα που δεν γεμίζει με υλικά πράγματα. Όταν όμως αρχίζουμε να το πλάθουμε - μέσα από σχέσεις, έργο, πίστη, ή δοκιμασίες - τότε κάτι μέσα μας συντονίζεται.

Ψυχολογικά, το νόημα λειτουργεί σαν εσωτερική πυξίδα. Μας δίνει προσανατολισμό όταν όλα γύρω μοιάζουν αστάθμητα. Μας κινητοποιεί, μας ανυψώνει. Πνευματικά, μπορεί να πάρει τη μορφή ενός διαλόγου με το Υπέρτατο, με το Άγνωστο, με το Ιερό μέσα μας - κάτι που αναγνωρίζουμε όχι με τον νου αλλά με την καρδιά και τη συνείδηση.

Αν έπρεπε να περιγράψω από πού αναδύεται για μένα αυτό το νόημα, θα έλεγα πως εκφράζεται μέσα από πέντε βασικές μορφές:

- Οικογένεια

Η οικογένεια δεν είναι μόνο βιολογικός δεσμός · είναι καθρέφτης, ρίζα και ευθύνη. Εκεί γεννιούνται τα πρώτα μας νοήματα, αλλά και οι πρώτες μας πληγές - οι οποίες, όπως έλεγε ο Jung, είναι συχνά η αρχή της μεταμόρφωσης.

- Φιλία

Οι φίλοι είναι εκείνοι που μας επιλέγουν και τους επιλέγουμε. Είναι η αγάπη χωρίς ρόλους, η αποδοχή χωρίς μάσκες. Η φιλία είναι, όπως σημείωνε ο Fromm, μορφή αγάπης που στηρίζεται στην ελευθερία και την ισότητα.

- Ενδιαφέροντα – Δημιουργική ενασχόληση

Η ροή, η αφοσίωση σε κάτι που μας ξεπερνά, μας βγάζει από τον εγωκεντρικό μας μικρόκοσμο. Ο Mihaly Csikszentmihalyi μίλησε για το "flow" — εκείνη την κατάσταση πλήρους απορρόφησης όπου το εγώ ξεθωριάζει και μένει μόνο το βίωμα. Εκεί, το νόημα δεν σκέφτεται· είναι.

- Αλληλεγγύη και προσφορά

Το μοίρασμα, η φροντίδα, η πράξη καλοσύνης — ακόμη και η πιο μικρή — είναι τρόποι να υπερβούμε τον εαυτό μας. Ο Frankl σημείωνε ότι το νόημα μπορεί να προκύψει ακόμη και μέσα στον πόνο, όταν αυτός μεταμορφώνεται σε στάση ή σε πράξη αλληλοστήριξης.

- Δημιουργία

Η δημιουργία δεν είναι προνόμιο των καλλιτεχνών. Είναι κάθε πράξη όπου κάτι εσωτερικό παίρνει εξωτερική μορφή. Μπορεί να είναι μια φράση, ένα έργο, μια προσφορά.

Και η Πίστη; Δεν την εντάσσω ως μία από τις παραπάνω κατηγορίες, γιατί μάλλον τις διατρέχει όλες. Μπορεί να είναι πίστη στον Θεό, στη ζωή, στην αγάπη, ή σε κάτι βαθιά προσωπικό. Είναι αυτή η μυστική εμπιστοσύνη ότι υπάρχει κάτι πέρα από το χάος, κάτι που μας καλεί σε νόημα, ακόμη κι όταν όλα μοιάζουν σκοτεινά.

Πώς συνεισφέρουν οι ανάγκες στο νόημα της ζωής;

Οι ανάγκες είναι οι εσωτερικοί δείκτες της ύπαρξης μας. Μας κινούν. Χωρίς αυτές δεν θα υπήρχε καμία εσωτερική ώθηση για ζωή, για αναζήτηση ή για σύνδεση. Οι ανάγκες δεν είναι αδυναμία, αλλά δύναμη: μας καλούν να νοηματοδοτήσουμε τον κόσμο και τον εαυτό μας.

Η θεωρία του Maslow περιγράφει μια ιεραρχία αναγκών που ξεκινά από τα βασικά και οδηγεί στα υψηλότερα επίπεδα προσωπικής ολοκλήρωσης:

- Βιολογικές / Φυσιολογικές ανάγκες – αέρας, τροφή, νερό, ύπνος, αναπαραγωγή: θεμελιώνονται στη σχέση μας με το σώμα, με τον εαυτό, αλλά και με τους άλλους (ως αναπαραγωγική και συντροφική διάσταση της ζωής).

- Ανάγκες ασφάλειας – προστασία, σταθερότητα, υγεία, εργασία: σχετίζονται με το περιβάλλον μας, την κοινωνία, την οικογένεια και την εμπιστοσύνη μας στον κόσμο.

- Ανάγκες αγάπης και σχέσης – σύνδεση, οικογένεια, φίλοι: εντάσσονται στην ανάγκη του ανθρώπου να ανήκει, να σχετίζεται και να δίνει και να λαμβάνει αγάπη.

- Ανάγκες εκτίμησης – σεβασμός, αυτοεκτίμηση, αναγνώριση: απαιτούν αναγνώριση τόσο από τον εαυτό μας όσο και από τους άλλους και θεμελιώνονται στη σχέση με την προσωπική μας αξία.

- Αυτοπραγμάτωση – πραγμάτωση δυνατοτήτων, δημιουργία, προσωπική ανάπτυξη: αφορούν κυρίως τη σχέση με τον εαυτό, αλλά και με το Υπέρτατο, το Όλον, το θείο νόημα της ύπαρξης.

- Αυτοϋπέρβαση – υπηρεσία, πνευματικότητα, υπέρβαση του εγώ: συνδέεται άμεσα με την αναγνώριση ενός Υπέρτατου Νοήματος και της ανάγκης να υπερβούμε την ατομικότητά μας μέσα από την προσφορά, τη σύνδεση με το Όλον, τη θυσία, την αγάπη χωρίς προσδοκία.

Καθεμία από αυτές τις ανάγκες συμβάλλει διαφορετικά στο νόημα της ζωής. Όσο προχωρούμε προς τα πάνω στην πυραμίδα (i-vi), τόσο περισσότερο η αναζήτηση γίνεται υπαρξιακή και συνδεδεμένη με την αλήθεια μας. Το νόημα αναδύεται όταν αναγνωρίζουμε, σεβόμαστε και υπηρετούμε τις ανάγκες αυτές – είτε αφορούν τον εαυτό, είτε τους άλλους, είτε το Υπέρτατο – χωρίς να παγιδευόμαστε από αυτές.

Πώς αποκτούμε στόχους, οι οποίοι μετατρέπονται σε νόημα ζωής;

Όταν αναγνωρίζουμε τις ανάγκες μας και τις κατανοούμε, τότε αυτές μετατρέπονται σε στόχους. Οι στόχοι είναι η συνειδητή κατεύθυνση της ανάγκης. Ένας στόχος είναι μια ανάγκη που έχει αποκτήσει προσανατολισμό και μορφή. Μέσω των στόχων προχωρούμε προς την αυτοπραγμάτωση και τη συμμετοχή στο Όλον.

Γιατί υπάρχουν συγκρούσεις και διαμάχες σε αυτόν τον κόσμο;

Οι συγκρούσεις είναι αποτέλεσμα της ποικιλομορφίας, της ελευθερίας και της εξελικτικής τάσης της ζωής. Οι άνθρωποι διαφέρουν ως προς τις εμπειρίες, τις αξίες, τις ανάγκες και τις πεποιθήσεις τους. Πολλές συγκρούσεις γεννιούνται επίσης από το διαφορετικό, το άγνωστο – λόγω φύλου, φυλής, χρώματος, εθνικότητας, θρησκείας, σεξουαλικού προσανατολισμού ή άλλων κοινωνικών ταυτοτήτων.

Αλλά οι συγκρούσεις δεν είναι μόνο πηγή πόνου – είναι και φορείς αλλαγής. Μέσα από τις συγκρούσεις εξελισσόμαστε, ξεκαθαρίζουμε, αναδομούμε και προχωρούμε όταν υπάρχει παύση και στασιμότητα.

Πώς αποδεικνύεται ότι δεν ζω σε ένα φανταστικό κόσμο (Matrix);

«Το Cogito ergo sum του Descartes είναι η πρώτη μου υπαρξιακή βεβαιότητα.»

Δεν μπορώ να αποδείξω με απόλυτη λογική ότι δεν ζω σε ένα Matrix. Όμως δεν μπορώ να αμφισβητήσω ότι σκέφτομαι. Κι αυτό είναι η αφετηρία: η ύπαρξη της συνείδησης. Ό,τι κι αν είναι το περιβάλλον – φυσικό ή τεχνητό – η συνείδησή μου είναι αληθινή.

Επιπλέον, οι ανάγκες μου, οι επιλογές μου, η αμφιβολία και η αναζήτηση νοήματος αποδεικνύουν ότι είμαι κάτι περισσότερο από ένα πρόγραμμα. Είμαι μέρος της Συνολικής Συνείδησης, του Όλου, ακόμα κι αν δεν καταλαβαίνω πλήρως τη φύση του.

Οι Υπαρξιακές Βεβαιότητες μου - που μου αποδεικνύουν ότι δεν ζω σε ένα Matrix.

1. Η Αμφιβολία

    Δεν μπορώ να αμφισβητήσω ότι αμφισβητώ. Άρα σκέφτομαι. Άρα υπάρχω. Έχω Συνείδηση.

2. Οι Βιολογικές / Φυσιολογικές μου Ανάγκες

  Δεν μπορώ να αμφισβητήσω ότι πεινάω, διψάω, πρέπει να πάω τουαλέτα. Το σώμα μου μου υποδεικνύει ότι είμαι ζωντανός, υλικός και ευάλωτος.

3. Οι Συναισθηματικές μου Ανάγκες

   Δεν μπορώ να αμφισβητήσω ότι έχω ανάγκη να αγαπήσω και να αγαπηθώ.

4. Η Αναγκη για Αυτογνωσία και Αυτοπραγμάτωση

  Δεν μπορώ να αμφισβητήσω ότι θέλω να καταλάβω ποιος είμαι, να εξελιχθώ, να γίνω κάτι περισσότερο. Να νιώσω ότι η ζωή μου έχει νόημα.

5. Η Ανάγκη για Νόημα και Προσανατολισμό

   Δεν μπορώ να αμφισβητήσω ότι αναρωτιέμαι για πολλά και διάφορα. Χωρίς απαντήσεις, νιώθω κενός.

6. Η Εσωτερική Επαφή με το Υπέρτατο

    Δεν μπορώ να αμφισβητήσω ότι κάτι μέσα μου αναζητά κάτι μεγαλύτερο. Νιώθω ότι κάτι Μεγάλο με ξεπερνά, είμαι βέβαιος ότι κάτι με ξεπερνά. Νιώθω ότι υπάρχει μέριμνα και παρέμβαση που δεν μπορούν να εξηγηθούν πολλές φορές.

Αντιστοιχίες:

τα 1-2. είναι η σχέση με τον εαυτό μου

τα 3-5. είναι η σχέση μου με τα υπόλοιπα (οι άλλοι, το σύμπαν, η φύση, ο κόσμος)

το     6. είναι η σχέση μου με το Υπερτατο / Όλον

Λέξεις-Κλειδιά:

-  Εαυτός, Άλλοι, Όλον, Υπέρτατο

-  Πέρασμα, Μετάβαση,

-  Συνείδηση, Ενέργεια, Ύλη, Χρόνος, Χώρος,

-  Νόημα, Ανάγκες, Σχέσεις, Συγκρούσεις,

- Σύντροφος, Παιδιά, Οικογένεια, Φίλοι, Ενδιαφέροντα, Δημιουργία, Πίστη, Εργασία, Αλληλεγγύη, Φιλανθρωπία, Προσφορά,

-  Στόχοι, Αυτοπραγμάτωση, Αυτοϋπέρβαση,

-  Αμφιβολία, Σταθερές, Βεβαιότητες.

Personal thoughts, opinions and writings.
Self-knowledge & self-improvement through study and discussions with family & friends …
Lately & with Artificial Intelligence –“I Think · I Evolve · I Share”

Η Υπαρξιακή ανάγκη του ανθρώπου να νιώθει χρήσιμος και να αφήσει το αποτύπωμα του

Photo by Kadir Celep on Unsplash

Το άρθρο αυτό έχει δημιουργηθεί με τη βοήθεια Τεχνητής Νοημοσύνης - ΤΝ (Artificial Intelligence - AI), έπειτα από προσωπική καθοδήγηση. Η τελική διατύπωση, σύνθεση και επιμέλεια αποτελούν αποκλειστικά ευθύνη του συντάκτη.

Η ανάγκη να είμαστε χρήσιμοι στον κόσμο αυτό και να αφήσουμε το λιθαράκι μας όταν τον αφήσουμε

Οι περισσότεροι άνθρωποι νιώθουμε μέσα μας την ανάγκη να είμαστε χρήσιμοι. Να προσφέρουμε κάτι, όσο μικρό κι αν είναι. Και όταν φύγουμε, να έχουμε αφήσει πίσω μας ένα σημάδι πως υπήρξαμε. Ένα λιθαράκι. Ένα αποτύπωμα.

Ο Viktor Frankl, θεμελιωτής της λογοθεραπείας, πίστευε ότι η βασική ανθρώπινη ανάγκη είναι η αναζήτηση νοήματος στη ζωή. Και η προσφορά —η αίσθηση πως συμβάλλουμε σε κάτι πέρα από εμάς— είναι ένας βαθύς τρόπος να το βιώσουμε.

Η ψυχολογία μιλά για τις ανάγκες της αυτονομίας, της επάρκειας και της σύνδεσης (Deci & Ryan, 2000). Όταν νιώθουμε ότι προσφέρουμε, ότι είμαστε χρήσιμοι, καλύπτουμε αυτές τις ανάγκες και νιώθουμε πιο πλήρεις.

Ο Erikson, μιλώντας για την ενηλικίωση, περιγράφει τη γενετικότητα ως την επιθυμία να αφήσουμε κάτι που να συνεχίσει να ζει μετά από εμάς. Δεν χρειάζεται να είναι μεγάλο ή σπουδαίο. Αρκεί να είναι αληθινό.

Και τελικά, δεν το κάνουμε για να μας θυμούνται, αλλά για να νιώσουμε ότι η παρουσία μας είχε νόημα. Ότι δεν περάσαμε αδιάφορα από τον κόσμο.

Βιβλιογραφία

• Frankl, V. (1946). Man’s Search for Meaning.
• Deci, E. L. & Ryan, R. M. (2000). Self-Determination Theory.
• Erikson, E. H. (1950). Childhood and Society.
• Helliwell, J. & Aknin, L. (2011). Social Capital, Health and Well-Being.

Canonical: https://personal-thoughts-and-writings.blogspot.com/2025/06/existential-drive-usefulness.html
Schema: Article, Existential, Υπαρξιακή, ανάγκη, ανθρώπου, νιώθει, χρήσιμος, αφήσει
by: Markellos Markides, Nicosia, Cyprus

Personal thoughts, opinions and writings.
Self-knowledge & self-improvement through study and discussions with family & friends …
Lately & with Artificial Intelligence –“I Think · I Evolve · I Share”

Η Πυραμίδα του Maslow - Ανθρώπινες ανάγκες

Δημιουργία και συγγραφή: ChatGPT, κατόπιν διαδοχικών ερωτημάτων, οδηγιών και στοχευμένων θεμάτων από εμένα.

Επιμέλεια και τελική διαμόρφωση: Markellos Markides

Ο Maslow πρότεινε ότι οι ανθρώπινες ανάγκες ιεραρχούνται σε πέντε επίπεδα (και αργότερα πρόσθεσε ένα έκτο). Από τα βασικά προς τα ανώτερα:

Πηγή: simplypsychology.org

Τα επίπεδα των αναγκών:

1. Φυσιολογικές ανάγκες
   Τροφή, νερό, ύπνος

2. Ανάγκες ασφάλειας
   Σταθερότητα, υγεία, στέγη

3. Ανάγκες αγάπης και σχέσης
   Σύνδεση, οικογένεια, φίλοι

4. Ανάγκες εκτίμησης
   Σεβασμός, αυτοεκτίμηση, αναγνώριση

5. Αυτοπραγμάτωση
   Πραγμάτωση δυνατοτήτων, δημιουργία, προσωπική ανάπτυξη

6. Αυτοϋπέρβαση (προστέθηκε αργότερα)
   Υπηρεσία, πνευματικότητα, υπέρβαση του εγώ

Σύνδεση με τρία φιλοσοφικά ερωτήματα

1. Υπάρχω;

Σχετίζεται με:

• Βάση: Ασφάλεια & Σταθερότητα

Η αίσθηση ύπαρξης είναι το θεμέλιο της ψυχικής ασφάλειας.
Αν κάποιος δεν νιώθει ότι "είναι", δεν μπορεί να σταθεί ούτε στο βιολογικό ούτε στο κοινωνικό επίπεδο.

Αμφισβήτηση του "εγώ υπάρχω;" οδηγεί σε:

• Αποπροσωποποίηση

• Υπαρξιακή αγωνία

• Χάσιμο επαφής με την πραγματικότητα

Όταν όμως αυτή η ερώτηση απαντηθεί με βίωμα και όχι μόνο διανοητικά, προσφέρει σταθερότητα:

"Ναι, υπάρχω. Δεν είμαι σκέψη – είμαι η παρουσία πίσω από τη σκέψη."

Αυτό "ξεκλειδώνει" την πορεία προς τις ανώτερες ανάγκες.

2. Ο Κόσμος υπάρχει;

Σχετίζεται με:

• Σχέσεις, σύνδεση, εμπιστοσύνη, δημιουργικότητα

Για να συνδεθείς με άλλους, να προσφέρεις, να δημιουργήσεις, πρέπει να εμπιστεύεσαι ότι υπάρχει κόσμος – ότι δεν είσαι μόνος σε ένα όνειρο.

Αν ο κόσμος είναι ανύπαρκτος ή εχθρικός, τότε:

• Η αγάπη γίνεται ρίσκο

• Η δημιουργία φαίνεται μάταιη

• Η πραγμάτωση μοιάζει αδύνατη

Όταν πιστέψεις ή βιώσεις ότι ο κόσμος "υφίσταται" ως καθρέφτης και πεδίο συνάντησης, μπορείς:

• Να σχέσεις νόημα με άλλους (ανάγκες σχέσης)

• Να συνεισφέρεις (ανάγκες εκτίμησης/αναγνώρισης)

• Να δημιουργήσεις (αυτοπραγμάτωση)

3. Ο Θεός υπάρχει;

Σχετίζεται με:

• Αυτοπραγμάτωση & Αυτοϋπέρβαση

Η ανάγκη για νόημα, ενότητα, υπέρβαση του εαυτού, έρχεται όταν έχεις καλύψει τις άλλες ανάγκες.

Η πίστη στον Θεό ή στο Άπειρο:

• Οδηγεί στη μεταμόρφωση του εγώ

• Δίνει σκοπό που δεν εξαρτάται από τον θάνατο ή την επιτυχία

• Φέρνει γαλήνη, ευθύνη και αγάπη προς κάτι μεγαλύτερο

Αν πιστεύεις ότι ο Θεός (ή το Απόλυτο) υπάρχει, τότε μπορείς:

• Να δεχτείς τον θάνατο χωρίς πανικό

• Να ζεις με εσωτερική πυξίδα

• Να υπηρετείς χωρίς εγωισμό

Τελικό Σχήμα: Η Πυραμίδα Maslow μέσα από τα ερωτήματα

Επίπεδο Maslow	Υπαρξιακό Ερώτημα	Σημασία
Αυτοϋπέρβαση	Ο Θεός υπάρχει;	Νόημα, αθανασία, υπηρεσία, σύνδεση με Όλον
Αυτοπραγμάτωση	Ο Κόσμος υπάρχει;	Δημιουργία, δράση, σύνδεση με το Εσύ
Αγάπη & Εκτίμηση	Ο Κόσμος υπάρχει;	Εμπιστοσύνη, σχέσεις, επικοινωνία
Ασφάλεια & Ταυτότητα	Υπάρχω;	Σταθερότητα, εαυτός, ψυχική γείωση
Βιολογικές Ανάγκες	(Προϋπόθεση, όχι ερώτημα)	Επιβίωση, υλική βάση

Personal thoughts, opinions and writings.
Self-knowledge & self-improvement through study and discussions with family & friends …
Lately & with Artificial Intelligence –“I Think · I Evolve · I Share”