Ο κόσμος είναι δωμάτια – Μια υπαρξιακή και ψυχολογική προσέγγιση της σχετικότητας του Αϊνστάιν

Photo by Jr Korpa on Unsplash

Το άρθρο αυτό έχει δημιουργηθεί με τη βοήθεια Τεχνητής Νοημοσύνης - TN  - ChatGPT (Artificial Intelligence - AI), έπειτα από προσωπική καθοδήγησή μου. Η τελική διατύπωση, σύνθεση και επιμέλεια αποτελούν αποκλειστικά προσωπική μου ευθύνη.

Ο κόσμος είναι δωμάτια – Μια υπαρξιακή και ψυχολογική προσέγγιση της σχετικότητας του Αϊνστάιν

Η Θεωρία της Σχετικότητας του Αϊνστάιν δεν περιγράφει μόνο την κοσμολογία - περιγράφει και μια βαθύτερη υπαρξιακή αλήθεια:

Δεν υπάρχει ένα «παρόν» για όλους. Δεν υπάρχει ένας «τόπος» για όλους.

Ο κόσμος είναι διαφορετικός για κάθε παρατηρητή, σε κάθε διαφορετική στιγμή.

 

Δύο άνθρωποι στο ίδιο δωμάτιο, δεν ζουν στον ίδιο κόσμο. Και ο ίδιος άνθρωπος, σε διαφορετική στιγμή, ζει άλλο κόσμο - μέσα στον ίδιο χώρο.

1. Όπως σε μια φωτογραφία

Η εμπειρία του κόσμου μοιάζει με φωτογραφία με εστίαση: το σημείο όπου στεκόμαστε - το δωμάτιο, οι άνθρωποι, η στιγμή - καταγράφεται καθαρό, φωτεινό, ζωντανό. Όλα τα υπόλοιπα μένουν θολά στο φόντο. Δεν παύουν να υπάρχουν · απλώς δεν αποτελούν τον κόσμο μας εκείνη τη στιγμή. Αυτή η επιλεκτική εστίαση είναι φυσική λειτουργία της συνείδησης: φωτίζει αυτό που έχουμε μπροστά μας και σβήνει, προσωρινά, ό,τι βρίσκεται μακριά από την προσοχή μας.

Όμως αυτό το θολό background δεν είναι απλώς παρασκήνιο. Είναι ο κόσμος της ασφάλειας, της συνέχειας, της σιωπηλής παρουσίας. Είναι η οικογένεια, ο άνθρωπός μας, τα παιδιά μας, οι φίλοι μας · είναι όλοι εκείνοι που υπάρχουν για μας, ακόμη κι όταν εμείς δεν τους κοιτάμε. Είναι ο κόσμος στον οποίο μπορούμε πάντα να επιστρέψουμε. Το γνώριμο έδαφος κάτω από τα πόδια μας. Ο σταθερός τόπος πίσω από κάθε περιπλάνηση.

                                                      

2. Ψυχολογική διάσταση

Στην ψυχολογία μιλάμε για contextual worlds: η ζωή βιώνεται μέσα σε συγκεκριμένα πλαίσια χώρου, χρόνου και σχέσης. 

Ο Viktor Frankl τόνιζε ότι ο άνθρωπος δεν κυνηγά απλώς ευχαρίστηση ή ισχύ, αλλά νόημα· και αυτό το νόημα γεννιέται εκεί όπου βρισκόμαστε, με όσους είμαστε (Frankl, 1946/2014).

Όταν περνάμε σε νέο δωμάτιο – κυριολεκτικά ή μεταφορικά – αλλάζει η προσοχή, η διάθεση, η αντίληψη του εαυτού. Ένα βλέμμα, μια φράση, ένα μικρό φως στο δωμάτιο, μπορεί να μετατοπίσει ολόκληρη την κατασκευή της πραγματικότητας εκείνης της στιγμής.

3. Κοινωνικά και εσωτερικά δωμάτια

Το κάθε φυσικό δωμάτιο αντιστοιχεί σε έναν μικρόκοσμο. Το σπίτι, το γραφείο, το καφέ, το υπνοδωμάτιο, ένας χώρος συνάντησης με φίλους – είναι όλα διαφορετικοί κόσμοι. 

Υπάρχουν όμως και εσωτερικά δωμάτια: της μνήμης, της προσδοκίας, της απώλειας, της τρυφερότητας. Σε κάθε ανθρώπινη στιγμή, ενεργοποιείται ένα διαφορετικό «δωμάτιο» μέσα μας – και αυτό γίνεται, έστω για λίγο, ολόκληρος ο κόσμος μας.

4. Η σχετικότητα του κόσμου – από τον Αϊνστάιν στην εμπειρία

Η Θεωρία της Σχετικότητας έδειξε ότι ούτε ο χρόνος ούτε ο χώρος είναι απόλυτοι· εξαρτώνται από την κίνηση και τη θέση του παρατηρητή (Einstein, 1916).

Αντίστοιχα, η ανθρώπινη εμπειρία δεν έχει ένα κοινό «τώρα» ή «εδώ» για όλους. Κάθε συνείδηση διαμορφώνει τον δικό της χωροχρονικό κόσμο.

Δεν υπάρχει ένας κόσμος.

Υπάρχει ο δικός σου κόσμος, που διαμορφώνεται κάθε φορά από το πού βρίσκεσαι, με ποιον είσαι, και ποιος είσαι εκείνη τη στιγμή.

 

Η σχετικότητα αυτή δεν ακυρώνει την αλήθεια· αντίθετα, αναδεικνύει τη μοναδικότητα της εμπειρίας.

5. Πόσοι είναι οι κόσμοι;

Οι κόσμοι είναι αμέτρητοι ! Είναι τόσοι, όσες και οι συνειδήσεις, πολλαπλασιασμένοι με τα δωμάτια που κάθε μία βιώνει ή δημιουργεί:

Κόσμοι = Συνειδήσεις × Δωμάτια

Δύο άνθρωποι στο ίδιο φυσικό δωμάτιο δεν ζουν στον ίδιο κόσμο.

Και ο ίδιος άνθρωπος, σε άλλη φάση της ζωής του, ζει αλλιώς το ίδιο περιβάλλον. 

Δεν ζούμε στον ίδιο κόσμο – ακόμη και αν είμαστε στο ίδιο μέρος.

 

6. Η δύναμη της παρουσίας

Όσο περισσότερο είμαστε παρόντες στο δωμάτιο όπου βρισκόμαστε, τόσο πιο ολοκληρωμένα ζούμε.

Όχι απλώς υπάρχουμε, αλλά συνδεόμαστε, παρατηρούμε, δρούμε με επίγνωση.

Η κατανόηση πως ο κόσμος είναι κάθε φορά δημιουργία της συνείδησής μας, μάς προσφέρει κρυμμένες αλήθειες και ελευθερίες:

• Να επιλέγουμε σε ποιο δωμάτιο θα ζούμε.
• Να αποφασίζουμε ποιος θα είμαστε μέσα σ’ αυτό.
• Και να καλλιεργούμε τον κόσμο που θέλουμε να υπάρχει.

7. Κάθε κόσμος που φεύγει

Κάθε φορά που ένας άνθρωπος πεθαίνει, δεν χάνεται μόνο μια ζωή. Χάνονται και όλοι οι κόσμοι που υπήρχαν μόνο μέσα του. Γιατί κάθε κόσμος αποτελείται από εμπειρίες, μνήμες, αισθήσεις, σχέσεις. Από πρόσωπα όπως τα έβλεπε εκείνος. Από στιγμές όπως τις ένιωσε. Από νοήματα που μόνο εκείνος τους έδωσε. Όταν ένας άνθρωπος φεύγει, παίρνει μαζί του ολόκληρους κόσμους που δεν θα υπάρξουν ποτέ ξανά. Κανείς δεν θα δει τον κόσμο όπως τον έβλεπε αυτός.

Ο κόσμος δεν υπάρχει χωρίς εμάς. Υπάρχει μέσα μας και μαζί μας. Κάθε γέννηση ανοίγει έναν νέο κόσμο. Κάθε θάνατος σβήνει έναν ολόκληρο.

8. Επίλογος

Μπορείς να το δεις σαν περιορισμό…ή μπορείς να το δεις σαν δυνατότητα: Να επιλέγεις το δωμάτιο. Να διαμορφώνεις τον κόσμο. Και, όπου κι αν βρίσκεσαι, να κατοικείς με παρουσία, με νόημα, με συνείδηση.

Βιβλιογραφία

• Einstein, A. (1916). Die Grundlage der allgemeinen Relativitätstheorie [The foundation of the general theory of relativity]. Annalen der Physik, 354(7), 769–822. https://doi.org/10.1002/andp.19163540702
• Frankl, V. E. (2014). Το νόημα της ζωής (Π. Μπουρνάζος, Μετάφρ.). Αρμός. (Έργο πρωτοτύπως εκδοθέν 1946)
• Lewin, K. (1999). Αρχές της τοπολογικής ψυχολογίας (Γ. Τσιάλας, Μετάφρ.). Ελληνικά Γράμματα. (Έργο πρωτοτύπως εκδοθέν 1936)

Personal thoughts, opinions and writings.
Self-knowledge & self-improvement through study and discussions with family & friends …
Lately & with Artificial Intelligence –“I Think · I Evolve · I Share”