«Ο ενεργητικός στο κρεβάτι είναι παθητικός στη ζωή, ενώ ο παθητικός στο κρεβάτι είναι ενεργητικός στη ζωή; »
Η φράση δεν είναι κανόνας. Είναι αφορμή για στοχασμό.
Η ερώτηση αυτή που αφορά τη σεξουαλικότητα και την προσωπικότητα, παρόλο που μοιάζει υπεραπλουστευμένη, αγγίζει μια βαθύτερη ψυχολογική πραγματικότητα: την ανάγκη του ανθρώπου για ισορροπία ανάμεσα στον έλεγχο και την παράδοση.
Η ασυνείδητη ανάγκη για αντιστροφή
Σύμφωνα με την ψυχανάλυση, η ερωτική επιθυμία δεν είναι ποτέ απομονωμένη από την υπόλοιπη ψυχική ζωή. Αντιθέτως, συχνά αποτελεί τον χώρο όπου εκφράζονται όσα καταπιέζονται στην καθημερινότητα.
Ένα άτομο που φέρει ευθύνη, ελέγχει, οργανώνει, ηγείται, μπορεί ασυνείδητα να επιθυμεί να «αφεθεί» στον ερωτικό χώρο – όχι από αδυναμία, αλλά από βαθιά ανάγκη για αποφόρτιση.
Όπως έλεγε και ο Freud (1920), η ψυχή αναζητά τρόπους να εκτονώσει τις εσωτερικές της συγκρούσεις, ακόμη και μέσα από φαινομενικά αντιφατικές συμπεριφορές.
Το ερωτικό πεδίο ως σκηνή ψυχικού θεάτρου
Ο ψυχολόγος Roy Baumeister παρατήρησε ότι άτομα με έντονο έλεγχο στη ζωή τους κάποτε φαντασιώνονται σενάρια υποταγής στο σεξ, όχι γιατί επιθυμούν να ταπεινωθούν, αλλά γιατί αυτή η εμπειρία τους προσφέρει ελευθερία: το «δικαίωμα» να μην είναι υπεύθυνοι, έστω για λίγο. Το σεξ γίνεται έτσι μια σκηνή «παίγνιου ρόλων» όπου μπορεί κανείς να αναστρέψει προσωρινά τις ισορροπίες (Baumeister, 1988).
Παθητικότητα δεν σημαίνει αδυναμία
Στην κοινωνική φαντασία, η παθητικότητα στο σεξ συχνά συγχέεται με αδυναμία ή υποταγή. Στην πραγματικότητα, όμως, χρειάζεται μεγάλη δύναμη για να εμπιστευτείς, να αφεθείς και να δεχθείς τον άλλον.
έτσι και η παθητικότητα δεν είναι υποτίμηση.
Είναι απλώς διαφορετικοί τρόποι σύνδεσης, που μπορεί να εναλλάσσονται, ανάλογα με το ποιοι είμαστε και τι χρειαζόμαστε σε κάθε στιγμή.
Η βιολογική δεκτικότητα της γυναίκας
Όπως γράφει και η Jessica Benjamin, η δεκτικότητα είναι πράξη σχέσης και αμοιβαιότητας, όχι παραίτηση από την υποκειμενικότητα (Benjamin, 1988).
Η γυναικεία ανατομία, στην πράξη της ερωτικής ένωσης, έχει τη μορφή υποδοχής. Αυτό το «δέχομαι» του σώματος, όμως, μπορεί να αποτελεί την πιο βαθιά έκφραση ετοιμότητας, επιλογής και ενεργητικής επιθυμίας για σύνδεση. Το σώμα γίνεται εκείνος ο τόπος όπου ο άλλος «φιλοξενείται» – όχι σαν εισβολέας, αλλά ως προσκεκλημένος.
Η δεκτικότητα του γυναικείου σώματος είναι βιολογική, αλλά το νόημα που της αποδίδεται είναι πολιτισμικό. Όπως έχει δείξει η ψυχανάλυση (Chodorow, 1978) και η φεμινιστική φαινομενολογία (Irigaray, 1985), η θηλυκή δεκτικότητα είναι ένα είδος δημιουργικού «χώρου», όπου γεννιέται η επαφή και η ζωή – κυριολεκτικά και μεταφορικά.
Όταν συγχέεται με υποταγή ή αδυναμία, η δεκτικότητα παρερμηνεύεται και χάνει το νόημά της. Χρειάζεται να ανακτήσουμε αυτή την έννοια όχι ως υποχώρηση, αλλά ως δυναμική ικανότητα για συνάντηση. Η δεκτικότητα, τόσο στο σώμα όσο και στο πνεύμα, είναι πράξη δύναμης.
Δεν υπάρχει απόλυτη ταύτιση ρόλων
Ο καθένας μας έχει μέσα του και ενεργητικές και παθητικές πλευρές. Το σεξ, όταν βιώνεται με αυθεντικότητα, μας προσφέρει την ευκαιρία να εκφράσουμε πτυχές του εαυτού που στην καθημερινή ζωή ίσως καταπιέζονται. Και αυτό, μακριά από τα στερεότυπα, είναι θεραπευτικό.
Αν δούμε τη φράση μέσα από ερωτήσεις:
- Τι ρόλο παίζω στη ζωή;
- Τι ρόλο επιθυμώ να παίξω στο κρεβάτι, στη σχέση μου ;
- Μήπως μέσα από το ερωτικό παιχνίδι προσπαθώ να ισορροπήσω εκείνο που μου λείπει στη ζωή;
Ενεργητικός στο κρεβάτι, παθητικός στη ζωή ;
Η φράση δεν είναι κανόνας. Είναι αφορμή για στοχασμό.
«Ίσως η μεγαλύτερη αλήθεια να βρίσκεται ακριβώς στην εναλλαγή, στη ρευστότητα και στην αμοιβαιότητα των ρόλων – μέσα κι έξω από το κρεβάτι.»
Βιβλιογραφία
- Baumeister, R. F. (1988). Masochism and the self. Psychological Bulletin, 103(2), 233–248.
- Benjamin, J. (1988). The Bonds of Love: Psychoanalysis, Feminism, and the Problem of Domination. Pantheon Books.
- Chodorow, N. (1978). The Reproduction of Mothering. University of California Press.
- Freud, S. (1961). Beyond the Pleasure Principle (J. Strachey, Trans.). Norton. (Original work published 1920)
- Irigaray, L. (1985). This Sex Which Is Not One. Cornell University Press.
Self-knowledge & self-improvement through study and discussions with family & friends …
Lately & with Artificial Intelligence –“I Think · I Evolve · I Share”