Μέρος Β' - Πατριαρχία: Οι ανθρώπινες ανάγκες που την δημιούργησαν και την συντήρησαν.

Photo by chloe s. on Unsplash

Μέρος Β'

Το παρόν άρθρο δημιουργήθηκε με τη βοήθεια εργαλείων Τεχνητής Νοημοσύνης, έπειτα από δικές μου ερωτήσεις και καθοδήγηση. Η τελική σύνθεση και ευθύνη του κειμένου ανήκει αποκλειστικά σε εμένα.

Λέξεις-κλειδιά: πατριαρχία (patriarchy), ανθρώπινες ανάγκες (human needs), κοινωνικά συστήματα (social systems), εξουσία (power), ιεραρχία (hierarchy), αναπαραγωγή (reproduction), σταθερότητα (stability).

Εισαγωγή

Η πατριαρχία δεν εμφανίστηκε τυχαία· στηρίχτηκε σε κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές αλλαγές που διαμόρφωσαν νέες ισορροπίες δύναμης. Η «τιμή» υπήρξε ένας από τους ισχυρότερους μηχανισμούς που τη στήριξαν.

Η απαρχή της Πατριαρχίας και ο Ρόλος της Τιμής

1. Από τις ισότιμες κοινότητες στην πατριαρχία

• Μετάβαση σε μόνιμη εγκατάσταση και γεωργία – Η αποθήκευση τροφής και η ιδιοκτησία γης δημιούργησαν ανάγκη για σταθερούς κανόνες κληρονομιάς.

• Ανάγκη βεβαιότητας για την πατρότητα – Ο έλεγχος της γυναικείας σεξουαλικότητας έγινε κεντρικός για τη διασφάλιση της γραμμής καταγωγής.

• Θεσμοθέτηση μέσω θρησκείας και μύθων – Οι θεότητες και οι παραδόσεις μετατράπηκαν από μητρικές σε πατρικές φιγούρες εξουσίας.

2. Οι τρεις βαθύτερες αιτίες της πατριαρχίας

• Έλεγχος κληρονομιάς και πατρότητας – Ιδιοκτησία και περιουσία απαιτούσαν σαφή γραμμή διαδοχής.

• Στρατιωτικοποίηση και ανδρικό μονοπώλιο βίας – Η φυσική δύναμη και η πολεμική εμπειρία έδωσαν στους άνδρες κοινωνικό κύρος.

• Ιδεολογία της «τιμής» – Η συμπεριφορά των γυναικών και η εικόνα της οικογένειας έγιναν μέτρα αξιολόγησης του άνδρα.

3. Η τιμή ως πυλώνας πατριαρχίας

• Κοινωνικός έλεγχος – Η τιμή καθόριζε αν μια οικογένεια μπορούσε να σταθεί στην κοινότητα.

• Τιμή = Γυναικεία Σεξουαλικότητα – Η τιμή ταυτιζόταν σχεδόν απόλυτα με την αγνότητα και τη σεμνότητα των γυναικών, κάνοντας τον έλεγχό τους κεντρικό στοιχείο της κοινωνικής υπόληψης.

• Ντροπή ως τιμωρία – Η απώλεια τιμής σήμαινε περιθωριοποίηση και απώλεια συμμαχιών.

• Ανθεκτικότητα στο χρόνο – Η τιμή λειτούργησε ως πολιτισμικός μηχανισμός διατήρησης της ανδρικής κυριαρχίας.

4. Η τιμή που κουβαλάει ο άντρας

• Προστασία της οικογένειας – Σωματική και ηθική υπεράσπιση.

• Έλεγχος της γυναικείας σεξουαλικότητας – Άμεση αντανάκλαση της υπόληψης του άνδρα και ολόκληρης της οικογένειας.

• Ανδρική αρετή και ανδρισμός – Θάρρος, υπευθυνότητα, συνέπεια.

• Δημόσια φήμη και αξιοπιστία – Τήρηση του λόγου και διατήρηση εμπιστοσύνης.

Συμπέρασμα

Η πατριαρχία δεν στηρίχτηκε μόνο σε φυσική δύναμη ή οικονομία, αλλά και σε βαθιά ριζωμένες πολιτισμικές έννοιες. Η «τιμή» — ταυτισμένη με τη γυναικεία σεξουαλικότητα — αποτέλεσε έναν από τους πιο ισχυρούς και ανθεκτικούς άξονες που την κράτησαν ζωντανή για χιλιετίες.

Μέρος Α' - Πατριαρχία: Οι ανθρώπινες ανάγκες που την δημιούργησαν και την συντήρησαν.

Photo by Samantha Sophia on Unsplash

Μέρος Α'

Το παρόν άρθρο δημιουργήθηκε με τη βοήθεια εργαλείων Τεχνητής Νοημοσύνης, έπειτα από δικές μου ερωτήσεις και καθοδήγηση. Η τελική σύνθεση και ευθύνη του κειμένου ανήκει αποκλειστικά σε εμένα.

Λέξεις-κλειδιά: πατριαρχία (patriarchy), ανθρώπινες ανάγκες (human needs), κοινωνικά συστήματα (social systems), εξουσία (power), ιεραρχία (hierarchy), αναπαραγωγή (reproduction), σταθερότητα (stability)

Πατριαρχία: Ποιες ανθρώπινες ανάγκες οδήγησαν στη δημιουργία της;

Η πατριαρχία, ως κοινωνική και πολιτική δομή όπου οι άνδρες κυριαρχούν σε βασικούς τομείς της ζωής (οικογένεια, ιδιοκτησία, εξουσία), δεν προέκυψε αυθαίρετα, ούτε αποτελεί προϊόν ανδρικής υπεροψίας, εγγενούς ανωτερότητας ή κάποιας σκοτεινής πρόθεσης. 

Αντίθετα, διαμορφώθηκε ιστορικά μέσα από ένα πλέγμα ανθρώπινων αναγκών, φυσικών συνθηκών και πολιτισμικών κατασκευών, στις οποίες συμμετείχαν και άνδρες και γυναίκες, συχνά χωρίς επίγνωση των μακροπρόθεσμων συνεπειών. Η ανάλυση αυτών των αναγκών μας επιτρέπει να κατανοήσουμε όχι μόνο τη γένεσή της, αλλά και τους λόγους για τους οποίους διατηρήθηκε για αιώνες.

Ανάγκη για επιβίωση και φυσική προσαρμογή

Στις πρώτες κοινωνίες, η επιβίωση απαιτούσε σωματική αντοχή και προστασία από κινδύνους. Οι άνδρες, με βάση τη φυσική τους δύναμη, ανέλαβαν ρόλους κυνηγού και προστάτη. Η λειτουργική αυτή κατανομή, με τον χρόνο, απέκτησε εξουσιαστική διάσταση.

Ανάγκη για διαχείριση πόρων και ισχύος

Με τη γεωργική επανάσταση, η έννοια της ιδιοκτησίας έγινε κεντρική. Η ανάγκη διατήρησης του ελέγχου σε γη και αποθέματα ενίσχυσε την κυριαρχία όσων ασκούσαν προστασία και οργάνωση – δηλαδή των ανδρών.

Ανάγκη για έλεγχο της αναπαραγωγής

Η αναπαραγωγή ήταν κρίσιμη για τη διατήρηση της κοινότητας. Οι κοινωνίες άρχισαν να ελέγχουν τη σεξουαλικότητα των γυναικών, ώστε να εξασφαλίζουν τη βιολογική πατρότητα των απογόνων. Αυτό δημιούργησε συστήματα περιορισμού της γυναικείας ελευθερίας και νομιμοποίησε την πατρική εξουσία ως αναγκαία για τη συνέχεια της οικογένειας και της κληρονομιάς.

Ανάγκη για δομή και ιεραρχία

Με την αύξηση της πολυπλοκότητας των κοινωνιών, προέκυψε ανάγκη για ρόλους και οργανωμένες δομές. Οι άνδρες, ήδη εμπλεκόμενοι στη διακυβέρνηση και την άμυνα, τοποθετήθηκαν σε ηγετικές θέσεις. Η πατρογραμμική μεταβίβαση τίτλων και ιδιοκτησίας εδραίωσε τη σταθερότητα μέσω της ανδρικής κυριαρχίας.

Ανάγκη για ιδεολογική στήριξη

Καμία δομή εξουσίας δεν επιβιώνει χωρίς νομιμοποίηση. Η πατριαρχία υποστηρίχθηκε από θρησκείες, μύθους και πολιτισμικές αφηγήσεις που απέδωσαν την ανδρική κυριαρχία σε θεϊκή τάξη ή «φυσικό δίκαιο». Έτσι, αντί να παρουσιάζεται ως επιλογή, φάνηκε ως αυτονόητη μοίρα.

Ανάγκη για σταθερότητα

Σε εποχές κρίσης – πολέμου, πείνας ή κοινωνικής αναταραχής – οι κοινωνίες στράφηκαν σε μοντέλα εξουσίας που προσέφεραν προβλεψιμότητα. Η πατριαρχία φάνηκε σταθερή λύση, με σαφείς ρόλους και ιεραρχία. Ακόμη κι όταν οι συνθήκες άλλαξαν, η νοσταλγία της τάξης και ο φόβος του αγνώστου τη διατήρησαν.

Αναστοχασμός: Η τάξη πέρα από την πατριαρχία

Μπορεί η κοινωνική τάξη και η σταθερότητα να προκύψουν χωρίς πατριαρχικές δομές; Η απάντηση είναι: ναι – εφόσον αναθεωρήσουμε τις αξίες και τα πρότυπα στα οποία βασίζεται η οργάνωση μιας κοινωνίας. Η τάξη δεν απαιτεί υποταγή ούτε έμφυλη ιεράρχηση, αλλά μπορεί να στηριχθεί σε αρχές όπως η ισοτιμία, η συνεργασία και η διαφάνεια.

Υπάρχουν παραδείγματα κοινοτήτων (ιστορικών και σύγχρονων) που λειτουργούν με μη ιεραρχικές, μη πατριαρχικές δομές, προτάσσοντας τη συλλογικότητα και την αμοιβαία ευθύνη. Σε τέτοια πλαίσια, η σταθερότητα δεν προέρχεται από την επιβολή, αλλά από τη συνειδητή συμφωνία και την καλλιέργεια εμπιστοσύνης.

Η πρόκληση δεν είναι να αντιστρέψουμε την κυριαρχία, αλλά να αναστοχαστούμε τι σημαίνει τάξη και ποιος την ορίζει.

Η πατριαρχία σήμερα

Παρά τις σημαντικές κοινωνικές εξελίξεις, η πατριαρχία δεν έχει εξαλειφθεί. Μπορεί να έχει αποδυναμωθεί ή να έχει πάρει πιο ήπιες μορφές σε πολλές δυτικές κοινωνίες, αλλά παραμένει παρούσα τόσο ως πολιτισμικό υπόβαθρο όσο και ως θεσμική πραγματικότητα σε πολλά κράτη. Ανισότητες στις αμοιβές, την εργασία και τη φροντίδα παραμένουν έντονες, σεξιστικές νοοτροπίες, η έμφυλη βία. Πολλοί θεσμοί (δικαιοσύνη, εκκλησία, οικογένεια) εξακολουθούν να λειτουργούν βάσει παραδοσιακών πατριαρχικών προτύπων.

Η πατριαρχία σήμερα δεν είναι απαραίτητα κραυγαλέα· συχνά λειτουργεί υπόγεια, κανονικοποιημένη και μεταμφιεσμένη ως “παράδοση” ή “κοινή λογική”. Η κατανόηση αυτής της επιμονής είναι απαραίτητη για την υπέρβασή της.

Επίλογος

Η πατριαρχία δεν προέκυψε από κάποια συνειδητή απόφαση ή ανδρική «υπεροψία», αλλά από ένα σύνολο συστημικών αναγκών, που σταδιακά διαμόρφωσαν έναν συγκεκριμένο κοινωνικό τύπο οργάνωσης. Όμως, όπως διαμορφώθηκε ιστορικά, έτσι και μπορεί να επαναξιολογηθεί, να αμφισβητηθεί και – όπου χρειάζεται – να μετασχηματιστεί.

Αλλά πώς;

Η αποδόμηση της πατριαρχίας δεν είναι πράξη στιγμιαία. Είναι διαδικασία σταδιακή, συλλογική και πολυεπίπεδη.

• Εκπαίδευση και αναστοχασμός: Επανεξέταση των αφηγήσεων που κληρονομήσαμε – στις οικογένειες, στα σχολεία, στα μέσα.
• Αναδιανομή ρόλων και εξουσίας
• Αντιμετώπιση της έμφυλης βίας και ανισότητας: Η πατριαρχία συχνά επιβιώνει μέσα από αθώες φράσεις, σιωπηρές προσδοκίες και πολιτισμικές παραλείψεις.

Η αποδόμησή της δεν απαιτεί αντιστροφή κυριαρχιών, αλλά συνείδηση, ισοτιμία και νέες αφηγήσεις.

Η πατριαρχία δεν είναι πεπρωμένο, είναι αφήγηση.

Και κάθε αφήγηση μπορεί να ξαναγραφεί.

 

Personal thoughts, opinions and writings.

Self-knowledge & self-improvement through study and discussions with family & friends …
lately & with Artificial Intelligence – I Think · I Evolve · I Share

© Markellos Markides – Επιτρέπεται η αναδημοσίευση μόνο με αναφορά και σύνδεσμο προς το πρωτότυπο άρθρο.

 

Το παράδοξο της διπλής συμπεριφοράς: Γιατί κάποιοι άνθρωποι δείχνουν το καλύτερό τους πρόσωπο στους ξένους και το χειρότερο στους πιο κοντινούς τους.

Photo by Edgar Perez on Unsplash

Το άρθρο αυτό έχει δημιουργηθεί με τη βοήθεια Τεχνητής Νοημοσύνης - ΤΝ (Artificial Intelligence - AI), έπειτα από διαδοχικά ερωτήματα και προσωπική καθοδήγησή μου. Η τελική διατύπωση, σύνθεση και επιμέλεια αποτελούν αποκλειστικά προσωπική μου ευθύνη.

Λέξεις-κλειδιά: διπλή συμπεριφορά, κοινωνική μάσκα, συναισθηματική εξάντληση και αποσύνδεση, ρόλοι στις σχέσεις, οικειότητα, προβλήματα σχέσεων, ανθρώπινες σχέσεις και ψυχολογία

---

Η διπλή συμπεριφορά είναι το φαινόμενο κατά το οποίο ένα άτομο εμφανίζεται φιλικό, εξωστρεφές και ευγενικό στον κοινωνικό χώρο, ενώ είναι απόμακρο ή ψυχρό στο οικείο περιβάλλον του. Αποτελεί μια κοινή ψυχολογική πραγματικότητα. Πρόκειται για μια κατάσταση που εντάσσεται στις θεωρίες των κοινωνικών ρόλων, της συναισθηματικής εργασίας και της διαχείρισης της οικειότητας, με σοβαρές συνέπειες για τις διαπροσωπικές σχέσεις και την ψυχική υγεία των εμπλεκομένων.

Η δική μου ιστορία

Ως άνθρωπος που έχει βιώσει, τα πρώτα χρόνια της επαγγελματικής μου ζωής, επαγγελματικά έντονα και απαιτητικά περιβάλλοντα, θυμάμαι έντονα μια στιγμή από την περίοδο που εργαζόμουν στη Θεσσαλονίκη. Ένα απόγευμα, κατά τη διάρκεια μιας από τις καθημερινές μας συναντήσεις με την ομάδα, κάτι συνέβη – δεν θυμάμαι ακριβώς τι – το οποίο μου προκάλεσε έντονη αναστάτωση. Μετά τη συνάντηση, με πλησίασε ένας, μεγαλύτερος σε ηλικία, Πολιτικός Μηχανικός, ο Δημήτρης Τασιούκας. 

Μου είπε μία φράση που δεν ξέχασα ποτέ: «Ποτέ να μην παίρνεις τα προβλήματα της δουλειάς στο σπίτι».

Αυτή η φράση έγινε για μένα σημείο αναφοράς, όχι μόνο οικογενειακα και επαγγελματικά, αλλά και υπαρξιακά. Με βοήθησε να παρατηρήσω ότι πάρα πολλοί άνθρωποι κουβαλούν τη φθορά του έξω κόσμου μέσα στο σπίτι τους.

Γιατί όμως συμβαίνει αυτό ; (σύμφωνα με τους ειδικούς)

Έχουν γίνει μελέτες που αφορούν το θέμα. Σύμφωνα με αυτές, οι τρίτοι - σε αντίθεση με τους οικείους μας - δεν μας βλέπουν ολοκληρωτικά και συνολικά ·  με τις αδυναμίες, τις εσωτερικές συγκρούσεις και το πώς είμαστε και ποιοι είμαστε μετά από την εξαντλητική μέρα.
Έτσι, προσπαθούμε να προβάλλουμε σε αυτούς μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας, που λειτουργεί ως μηχανισμός άμυνας ενάντια στην κριτική. Αυτή η επιθυμία και συμπεριφορά οδηγεί στην εμφάνιση μιας ψευδο-θετικής συμπεριφοράς προς τους άλλους και της αντίστοιχης συρρίκνωσής της προς τον/την σύντροφο.

Οι διάφορες θεωρίες που αναπτύχθηκαν και αφορούν το θέμα:

• Θεωρία των Κοινωνικών Ρόλων
• Συναισθηματική Εργασία και Ψυχική Εξάντληση
• Συναισθηματική Αποσύνδεση και Διατάραξη Σχέσεων
• Φόβος Οικειότητας και Συναισθηματικής Τρωτότητας
• Ιδεαλισμός των Ξένων και Μηχανισμοί Άμυνας

Σύμφωνα με τις πιο πάνω θεωρίες

Oι άνθρωποι προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους ανάλογα με τις προσδοκίες που απορρέουν από τον ρόλο που καλούνται να παίξουν (Biddle, 1986). Στο κοινωνικό περιβάλλον, το άτομο υιοθετεί τη «μάσκα» της ευγένειας και της ευπρέπειας, επιδιώκοντας την αποδοχή, την αναγνώριση ή την αποφυγή σύγκρουσης. Αντίθετα, στο σπίτι – όπου θεωρεί ότι δεν χρειάζεται να «παίξει» – αποσύρει τη μάσκα και εμφανίζεται με λιγότερη προσπάθεια, συχνά αδιαφορώντας για τη συναισθηματική ανταπόκριση του/της συντρόφου.

Σε επαγγελματικά ή κοινωνικά περιβάλλοντα όπου απαιτείται η συνεχής διαχείριση συναισθημάτων, το άτομο ενδέχεται να καταναλώνει σημαντικούς ψυχικούς πόρους κατά τη διάρκεια της ημέρας, με αποτέλεσμα να επιστρέφει στο σπίτι συναισθηματικά εξαντλημένο (emotional depletion). Αυτό οδηγεί σε μειωμένη ικανότητα για αυθεντική επικοινωνία και σύνδεση με τον/την σύντροφο, κάτι που παρατηρείται συχνά στα ζευγάρια μακροχρόνιας συμβίωσης. Arlie Hochschild (1983) - (emotional labor).

Ο John Gottman (μέσα από δεκαετίες εμπειρικών μελετών), κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο σημαντικότερος προγνωστικός δείκτης για τη διάλυση μιας σχέσης δεν είναι οι συγκρούσεις, αλλά η συναισθηματική απεμπλοκή (emotional disengagement) (Gottman & Levenson, 2002). Οδηγεί σε μία μορφή «ήσυχης εγκατάλειψης», που προκαλεί έντονα συναισθήματα μοναξιάς και αποξένωσης στο σύντροφο.

Η Brené Brown (2012) υποστήριξε ότι η αυθεντική οικειότητα απαιτεί το θάρρος να εκθέτει κανείς τις αδυναμίες του, χωρίς το φίλτρο της κοινωνικής μάσκας.

Επίλογος

Το φαινόμενο της διπλής συμπεριφοράς – ευγένεια και κοινωνικότητα προς τα έξω, αδιαφορία και απόσυρση προς τα μέσα – δεν είναι απλή ιδιορρυθμία, αλλά συχνά ενδείκτης βαθύτερων ψυχολογικών δυναμικών. Η κατανόησή του μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της επικοινωνίας και της συναισθηματικής διαθεσιμότητας μέσα στις στενές διαπροσωπικές σχέσεις.

Πρέπει να προσπαθούμε συνεχώς για συνειδητή παρουσία και συναισθηματική προσβασιμότητα, όχι μόνο προς τον έξω κόσμο, αλλά πρωτίστως προς τους κοντινούς και δικούς μας ανθρώπους.

---

Βιβλιογραφία

• Biddle, B.J. (1986). Recent Developments in Role Theory. Annual Review of Sociology, 12(1), 67–92.
• Hochschild, A.R. (1983). The Managed Heart: Commercialization of Human Feeling. University of California Press.
• Gottman, J.M., & Levenson, R.W. (2002). A Two-Factor Model for Predicting Divorce: Replication and Extension. Journal of Family Psychology, 14(1), 42–57.
• Brown, B. (2012). Daring Greatly: How the Courage to Be Vulnerable Transforms the Way We Live, Love, Parent, and Lead. Gotham Books.
• Mikulincer, M. & Shaver, P.R. (2007). Attachment in Adulthood: Structure, Dynamics, and Change. Guilford Press.

Personal thoughts, opinions and writings.
Self-knowledge & self-improvement through study and discussions with family & friends …
Lately & with Artificial Intelligence – I Think · I Evolve · I Share”

Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός – "Όταν αρχίσεις, έχεις ήδη νικήσει το μισό"

Photo by Walter Randlehoff on Unsplash

Λέξεις - κλειδιά: Αρχή, πρώτο έργο, εμπειρίες ζωής, αυτοβελτίωση, τόλμη, ψυχολογία, Χανιά, first step, starting point, engineering mindset

Ένα πρακτικό άρθρο για τη δύναμη της αρχής, με φόντο το πρώτο μου μεγάλο έργο ως μηχανικός στα Χανιά.

Η ρήση του Αριστοτέλη, «η αρχή είναι το ήμισυ του παντός», δεν είναι απλώς μια φιλοσοφική διατύπωση. Είναι ένας πρακτικός νόμος της ζωής, που επιβεβαιώνεται ξανά και ξανά σε κάθε μας βήμα - είτε μιλάμε για έργα, είτε για αποφάσεις, είτε για προσωπικές αλλαγές. Η αρχή δεν είναι απλώς ένα σημείο στο χρόνο. Είναι το κατώφλι όπου συναντιούνται η πρόθεση, η δέσμευση και η δράση.

Πάντα θυμάμαι το πρώτο μου μεγάλο έργο ως μηχανικός, στα Χανιά. Ένα παλιό, μεγάλο μεταλλικό υπόστεγο έπρεπε να "κατεβεί" - κυριολεκτικά - να αποσυναρμολογηθεί, να συντηρηθεί με αμμοβολή, βαφή και επισκευές, και να επανατοποθετηθεί στη θέση του. Το έργο φάνταζε τεράστιο - στα δικά μου, τότε άπειρα μάτια - τεράστιο και γεμάτο αβεβαιότητες: ήταν το πρώτο μου στοίχημα με την πραγματικότητα.

Αυτό που με δίδαξε η εμπειρία εκείνη, δεν ήταν μόνο τεχνικό ... ήταν ολόκληρη κοσμοθεωρία ! Το βουνό ορθωνόταν τεράστιο μπροστά μου… ''θα το πάω βήμα - βήμα" σκέφτηκα, ''σκαλί – σκαλί''. Η αρχή ήταν ο καταλύτης.

Στη ζωή, συχνά περιμένουμε την «σωστή στιγμή» για να ξεκινήσουμε. Όμως η σωστή στιγμή έρχεται συνήθως αφού ξεκινήσουμε, όχι πριν. Μια μικρή αρχή έχει τη δύναμη να σπάσει την αδράνεια ετών.

Η τελειότητα δεν ανήκει στην αρχή ... ανήκει στη συνέχεια, ανήκει στην πορεία. Η αρχή, όμως, είναι αυτή που κάνει την πορεία εφικτή. Είναι το «ήμισυ του παντός» γιατί είναι το πιο δύσκολο ημίχρονο: εκείνο που απαιτεί τόλμη χωρίς αποτέλεσμα, πίστη χωρίς αποδείξεις.

Και κάθε φορά που αναβάλλω ή διστάζω, θυμάμαι εκείνο το υπόστεγο στα Χανιά και σκέφτομαι ... μόλις μπει το νερό στο αυλάκι, μετά απλά θα κυλήσει !

Ξεκίνα. Το υπόλοιπο έρχεται.

Personal thoughts, opinions and writings.

Self-knowledge & self-improvement through study and discussions with family & friends …
lately & with Artificial Intelligence – I Think · I Evolve · I Share

© Markellos Markides – Επιτρέπεται η αναδημοσίευση μόνο με αναφορά και σύνδεσμο προς το πρωτότυπο άρθρο.

Μια ενδοσκοπική διαδρομή ανάμεσα σε πρόσωπα, τόπους και στιγμές που άφησαν το αποτύπωμά τους πάνω μου!

Photo by Jon Tyson on Unsplash

 

Το άρθρο αυτό βασίζεται αποκλειστικά σε προσωπικές μου σκέψεις, βιώματα και ιδέες. Η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) δεν χρησιμοποιήθηκε στο κείμενο αυτό. Η τελική σύνθεση, διατύπωση και ευθύνη του περιεχομένου ανήκουν εξ’ ολοκλήρου σε εμένα.

---

Κάθε άνθρωπος είναι ένα ψηφιδωτό εμπειριών, σχέσεων και επιρροών. Σ’ αυτό το άρθρο, επιχειρώ να αποτυπώσω - όσο το επιτρέπει η μνήμη μου - εκείνους που με διαμόρφωσαν, συνειδητά ή ασυνείδητα, και έγιναν κομμάτι του εαυτού μου.

Οικογένεια - τα πρώτα χρόνια

Αν γυρίσω πίσω, στις ρίζες μου, είναι αυτονόητο ότι η σκέψη μου θα πάει πρώτα στους γονείς μου, Λουκά και Νίκη, και τα τρία μου αδέρφια, τον Μαρίνο, τον Αντρέα και τον Βαγγέλη. Μαζί και η γιαγιά Μαριάννα και η αδερφή της, η "θεία" Αναστασία. Τέλος, η θεία Μελάνθη, ξαδέρφη της μητέρας μου, με την οποία ειναι και καθημερινά μαζί τα τελευταία χρόνια, μετά τους θανάτους των συζύγων τους.

Όλοι διαφορετικοί μεταξύ τους, καθένας με τη δική του ενέργεια, το δικό του ρόλο, τη δική του επιρροή. Δεν χρειάζονται πολλά λόγια. 

Η γειτονιά μας, η Δασούπολη, στο Δήμο Στροβόλου, στη Λευκωσία. Οι βόλτες με τα ποδήλατα και τα skateboards, το ποδόσφαιρο στα άδεια οικόπεδα, τα παιχνίδια με τις κάρτες και τους βόλους, το άπειρο μπάσκετ και τα βίντεος - ειδικότερα τα καλοκαίρια - υπήρξε το σκηνικό εκείνων των χρόνων. Ο Δώρος, ο Νικόλας και ο Χριστόφορος, ο Πεττεμερίδης, ο Χρήστος, οι δύο Δημήτρηδες – παιδιά, φωνές, πρόσωπα που έμειναν.

Τα χρόνια του σχολείου

Μεγάλο πεδίο εξερεύνησης το σχολείο φυσικά (δημοτικό - γυμνάσιο - λύκειο). Στο σχολείο πολλοί υπήρξαν στην καθημερινότητα μου ... ο καθένας και η καθεμία τους, είχε τη δική του φωνή και παρουσία – όλοι συνέβαλαν στη διαμόρφωση του ποιος είμαι σήμερα.

Στο δημοτικό γνώρισα τον Παναγιώτη – κολλητό μου και αδερφικό φίλο μέχρι και σήμερα – ένας άνθρωπος που με ξέρει απ' έξω και ανακατωτά. Για τον Παναγιώτη δεν χρειάζεται να πω περισσότερα, γιατί οσοι με ξέρουν καλύτερα καταλαβαίνουν ότι είναι σαν να είναι μέσα στο μυαλό μου ... σαν να είναι ο δεύτερος μου εγώ.

Παράλληλα, φίλοι όπως ο Παπαζαχαρίου, ο Αλέξης, ο Χρυσόστομος, ο Σταματάρης, ο Μηνάς, ο Παπαδημητρίου, ο Χάρης έγιναν για μένα σταθερά σημεία αναφοράς (παρόλο που λόγω υποχρεώσεων, ο κάθενας των δικών του, δεν έχουμε τόσο συχνή επαφή πλέον).

Φοιτητική ζωή - αναζήτηση ταυτότητας

Καθώς προχωράει η ζωή μου στη φοιτητική ζωή, όλα άλλαξαν – και εγώ μαζί τους. Η Θεσσαλονίκη (το 1995) με καλοδέχτηκε με την κουλτούρα της. Πρώτοι συγκάτοικοι ο Μάριος (1 χρόνο), μετά ο Χάρης (1 χρόνο) και στο τέλος ο Παύλος και ο Αντρέας (για τέσσερα χρόνια). Όλοι τους συγκάτοικοι και αδερφικοί φίλοι ταυτόχρονα, μοιράστηκαν μαζί μου άπειρες στιγμές ... τις περισσότερες από αυτές φυσικά ο Παύλος και ο Αντρέας (...σίγουρα θα αναφερθώ σε αυτές σε κάποιο άρθρο στο μέλλον!).

Στη Θεσσαλονίκη γεννήθηκαν πάρα πολλές φιλίες - και εμπειρίες - που δεν θα απαριθμήσω στο άρθρο αυτό (αλλά και ούτε είναι εφικτό). Θα αναφέρω μόνο το Σπύρο και τη Σταυρινή οι οποίοι ήρθαν πιο κοντά σε εμένα. Όλες όμως οι φιλίες παραμένουν βαθιά ριζωμένες μέσα μου.

Κάποιες από αυτές τις φιλίες άντεξαν περισσότερο και άλλες λιγότερο στο χρόνο. Οι κουμπαριές με τον Παναγιώτη και τον Παύλο όμως σφράγισαν τη σημασία της φιλίας με δεσμό που χαράχτηκε πλέον στο χρόνο.

Η δική μου οικογένεια ξεκινάει από τη Θεσσαλονίκη

Το 2002, στη Θεσσαλονίκη, εμφανίστηκε στη ζωή μου η γυναίκα μου. Η Βάσω είναι, αδιαμφισβήτητα και αδιαπραγμάτευτα, η πιο καθοριστική παρουσία στη ζωή μου. Σταθερή, μόνιμη, αφοσιωμένη, κατανοητική. Μαζί περπατήσαμε και συνεχίζουμε να περπατάμε το δρόμο της κοινής ζωής - στο φως και στο σκοτάδι, στις χαρές και στις λύπες, στις ευκολίες και τις δυσκολίες, κάποτε με τριβές αλλά πάντα με αγάπη.

Όταν γεννήθηκαν οι κόρες μας, το 2004 και το 2005, η Λουκία και η Μαρία, τότε καταλάβαμε αληθινά τι σημαίνει να ζεις με νόημα. Από εκείνες μάθαμε τι σημαίνει ευθύνη, τι σημαίνει ελπίδα, τι σημαίνει άνευ όρων αγάπη. Τα τελευταία δυο χρόνια είναι φοιτήτριες στην Ελλάδα.

Στη Θεσσαλονίκη βρισκόμασταν, πυκνά - συχνά, με πολύ καλούς φίλους - την Ελένη (φίλη και συμφοιτήτρια της Βάσως) και το Γιώργο και το Ντέμη (απο τα δικά μου φοιτητικά χρόνια) και τη Σοφία.

Η οικογένεια στην Κύπρο

Η μητέρα μου (πλέον χωρίς τον πατέρα μου), τα αδέρφια μου, η θεία Μελάνθη. Ο Μαρίνος με την Ερατώ, και τα παιδιά τους - το Λουκά (και τη φιλενάδα του τη Νίκη, κολλητή της κόρης μου της Λουκίας από πολύ μικρές), τη Δέσποινα και τη Νίκη. Ο Αντρέας - και η πρώην γυναίκα του η Μαίρη - με την κόρη τους την Τόνια. Ο Βαγγέλης με τα σκυλιά του (πριν με την Τζέσικα και τώρα με τον Άρη).

Μαζί με τα παιδιά του Μαρίνου και της Ερατώς μεγάλωσαν οι δικές μας κόρες. Και τώρα ακόμα συνεχίζουν να κάνουν πάρα πολλή παρέα, ασχέτως του ότι - μετά την εισαγωγή στα πανεπιστήμια - χώρισαν οι δρόμοι τους ... για λίγο.

Οι θείοι, οι θείες, τα ξαδέρφια ... πάρα πολύ μεγάλη η οικογένεια. Βρισκόμασταν πάντα τις Πρωτοχρονιές στο πατρικό μου. Πιο καθοριστικοί, στα παιδικά και εφηβικά μου χρόνια, ο θείος μου ο Όμηρος με τη θεία Γεωργία και στα φοιτητικά μου χρόνια τα ξαδέρφια μου ο Πάρης και η Έλενα.

Η οικογένεια στην Κομοτηνή

Η οικογένεια στην Κομοτηνή, είναι για εμάς ένα πολύτιμο καταφύγιο. Έχουμε (κυρίως η γυναίκα μου) καθημερινή επαφή, μέσω Messenger. Επισκεπτόμαστε την Κομοτηνή τουλάχιστον δύο φορές τον χρόνο (εκτός απροόπτου), τα καλοκαίρια και το Πάσχα, όπου περνάμε υπέροχες στιγμές με όλους εκεί. 

Η Έφη, η αδερφή της Βάσως, εχει μία κόρη, την Αναστασία, η οποία είναι πιο κοντά με τις κόρες μας ... αλλά όπως είναι άλλωστε και όλοι οι υπόλοιποι εξίσου...

Η Δήμητρα, η μεγαλύτερη τους αδερφή, έχει δυο παιδιά από τον προηγούμενο της γάμο, τη Μαρία και τη Λίνα και δύο με το Νίκο - τα τελευταια 25 χρόνια άντρα της - την Κωνσταντίνα (η οποία έμενε μαζί μας για κάποια χρόνια κατά τη φοιτητική της ζωή και μένει μόνιμα πλέον στην Κύπρο) και τον Αποστόλη. Η Μαρία έχει δύο τέλεια διδυμάκια, τον Νικόλα και τον Δημήτρη, ενώ η Λίνα έχει τον απίθανο μικρό Θοδωρή, με τον άντρα της, το Θωμά. Ο Πασχάλης και ο Γιάννης, πρώην μπατζανάκηδες - οι πρώην της Μαρίας και της Έφης - υπήρξαν μεγάλο μέρος της ζωής μας και αυτοί.

Επαγγελματική ζωή  και επαγγελματική οικογένεια

Μεγάλη και μακρά η διαδρομή στη Θεσσαλονίκη - φοιτητική, οικογενειακή, επαγγελματική. Η επαγγελματική μου διαδρομή υπήρξε, με τον δικό της τρόπο, ένα πεδίο προσωπικής καλλιέργειας και ανάπτυξης. 

Ο Βασίλης Παγώνης (Παγώνης Δυναμική ΑΤΕ), μου έστρωσε τα πρώτα επαγγελματικά πατήματα, το 2002 στον ιδιωτικό τομέα ... στα Χανιά πρώτα και αργότερα στη Θεσσαλονίκη. Στη συνέχεια συνεργάστηκα με πάρα πολλούς.

Η επιστροφή στην Κύπρο ήρθε το Μάιο του 2009, κατά τη μεγάλη οικονομική κρίση στην Ελλάδα. Αρχικά, δούλεψα στον ιδιωτικό τομέα, για ένα μικρό διάστημα, και στη συνέχεια το Φεβρουάριο του 2010, μπήκα στο Δημόσιο (Υπουργείο ΕΕΒ&Τ). Πάρα πολλοί οι συνάδερφοι και οι συνεργάτες. Ποιους να αναφέρω και ποιους να αφήσω πίσω ! 

Στο Υπουργείο με υποδέχτηκε ο Στέλιος Ελευθερίου (ο τότε Συντονιστής για τα έργα των μαρίνων). Σταθερή παρουσία σχεδόν από την αρχή και για όλα τα υπόλοιπα χρόνια η Κούλα, η οποία τακτοποιούσε την ακαταστασία μου στο αρχείο. Τα πρώτα (9) χρόνια στο Υπουργείο, ήμουν στην ομάδα που συντόνιζε τα έργα των μαρίνων και στη συνέχεια - από το 2019 μέχρι και σήμερα - στην ομάδα που διαχειρίζεται το χώρο της πρώην Αρχής Κρατικών Εκθέσεων. 

Στον Κλάδο της Κρατικής Έκθεσης με ενσωμάτωσε - στην ουσία - ο Μιχάλης Κατσαμπάς. Πλέον, οι καθημερινές μου επαφές, η ομάδα μου, η Στέλλα και ο Γιάννης (και ο Δήμος φυσικά, ο οποίος αν και πλέον αφυπηρέτησε εξακολουθεί να είναι παρών!) και φυσικά όλοι οι συνάδερφοι στο Υπουργείο - αυτοί κυρίως που βρίσκονται στα γραφεία του 2ου ορόφου, στο κτήριο της Υπηρεσίας Εμπορίου.

Ειδικότερα, τα τελευταία χρόνια γνωρίστηκα καλύτερα με το Θόδωρο, που βρίσκεται στο διπλανό γραφείο και με τον οποίο ανακάλυψα ότι έχουμε πάρα πολλά κοινά ... δεν είναι πλέον απλά ένας συνάδελφος - είναι ένας πολύ καλός φίλος.

Το μεταπτυχιακό ΜΒΑ στο Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου - η έναρξη μιας καλής φιλίας

Κατά τη διάρκεια του μεταπτυχιακού μου γεννήθηκε, το 2013, μια καλή φιλία, με την Έλενα Παπαχριστοφόρου, η οποία τυγχαίνει να είναι και συνάδερφος στο Υπουργείο. Μαζί για 4 χρόνια διαβάσαμε, πήγαμε φροντιστήρια, δώσαμε μαθήματα, κάναμε εργασίες, ήπιαμε καφέ ... σπουδάσαμε.

Το σκάκι και η οικογένεια του σκακιού

Το σκάκι μπήκε στη ζωή μου, όχι σαν χόμπι, αλλά σαν καθρέφτης του εαυτού μου - διαλογισμός, ηρεμία. Ξεκίνησα να ασχολούμαι (εμμονικά θα έλεγα) το Μάιο του 2014. 

Το ίδιο καλοκαίρι γνώρισα στην Κομοτηνή, τον FM Κωνσταντίνο Μαρκίδη - τον πρώτο μου δάσκαλο, για περίπου 2 χρόνια. Ήταν εκείνος που μου άνοιξε την πρώτη πόρτα της σκακιστικής σκέψης. Αργότερα, ο πρώτος μου σκακιστικός φίλος, ο Κωνσταντίνος Καραθύμιος, μου συνέστησε (... τώρα που το αναπολώ, θα έλεγα όλους τους δασκάλους μου) τον Κωνσταντίνο Δερματόπουλο, τον IM Αντρέα Τζερμιαδιανό και τον FM Αλέκο Γκόγκολη, όλοι τους πάρα πολύ καλοί. Ειδικότερα με το Δερματόπουλο κάναμε πολύ καιρό μαθήματα και στήσαμε το ρεπερτόριο μου. Τα μαθήματα γίνονταν με όλους διαδικτυακά. Για κάποιο διάστημα έκανα και κάποια λίγα μαθήματα με τον GM J. Hellsten, μέχρι που ξαναβρέθηκα με τον Μαρκίδη - μετά ένα πολύ μεγάλο κενό - και ξανά επανήλθα στον Τζέρμι (Αντρέα), με τον οποίο και συνεχίζω μέχρι σήμερα.

Παράλληλα, σταθεροί σύντροφοι στο σκάκι ήταν, είναι και (ελπίζω) θα παραμείνουν για πολύ καιρό ακόμα, ο έμπειρος και πνευματικός FM Άλκης Μαρτίδης, ο στρατηγικός και εργατικός Κωνσταντίνος Καραθύμιος και τα τελευταία χρόνια ο νεαρός CM Ραφαήλ Αντωνίου, με τη φρεσκάδα και την οξυδέρκειά του. Και οι τρεις τους είχαν καθοριστική επιρροή σε εμένα. Τρεις διαφορετικές γενιές !

Με τον Καραθύμιο κάναμε άπειρες σκακιστικές συζητήσεις καθώς οδηγούσαμε (με τη βοήθεια των bluetooth μας έτσι; !😁) προς και από τις δουλειές μας, πρωί και απόγευμα. Συζητούσαμε τις μεθόδους που ανακαλύψαμε, τους διάφορους σοφούς του σκακιού και τους διάφορους τρόπους σκέψης και φυσικά αναλύσαμε άπειρες θέσεις, κυρίως στρατηγικές.

Και με τον Άλκη κάναμε μαθήματα για κάποια περίοδο, αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι πάνω από όλα είχε και συνεχίζει να έχει σε εμένα καθοριστική και συνεχή παρουσία και επιρροή, με πάντα ωφέλημο και κριτικό πνεύμα. Με τον Άλκη τα τελευταία 10 χρόνια μας έδεσε μία πολύ δυνατή φιλία. Πολλές οι παρτίδες που παίξαμε από κοινού μαζί, online, σε καφέ και πολλές και οι θέσεις που είδαμε. Επιπλέον, οι συζητήσεις μας, στους περιπάτους μας στον πεζόδρομο, δεν αφορούσαν μόνο το σκάκι, αλλά πάρα πολλά άλλα θέματα. Πολλά από αυτά που γράφω εδώ στο μπλοκ προέκυψαν από αυτές τις συζητήσεις (...ιστορικές, φιλοσοφικές, υπαρξιακές, κοινωνικές, θρησκευτικές, πνευματικές ... κ.α.). Δεν θα παραλείψω φυσικά να αναφερθώ στις πάρα πολλές σκακιστικές μας blind παρτίδες που παίζαμε περπατώντας ... αλλά και χαλαρώνοντας στο κολυμβητήριο - που πήγαμε μαζί για κάποια μικρή περίοδο. 

Η σκακιστική μου παρέα, από το 2015 και μετά, εμπλουτίστηκε με πάρα πολλούς ενδιαφέροντες ανθρώπους όπως ο Φοίβος, ο Ρένος, ο Ηρακλής, η Ελένη, ο Πάμπος, ο Μάρκ, ο Φώτης, ο Τσάκας, ο Κοσμάς, ο Ζαχαρόπουλος, ο Μούλιας, ο Ισαακίδης και πάρα πολλοί άλλοι ... είναι πλέον πολύ περισσότερο από μια παρέα - είναι μια κοινότητα κοινής σκέψης και παράλληλης εξέλιξης.

Επίλογος – Όλοι αυτοί που είμαι σήμερα

Γυρίζοντας πίσω βλέπω πάρα πολλούς ακόμα. Όλους εκείνους που άφησαν πάνω μου λέξεις, συναισθήματα, αποτυπώματα, εικόνες, μνήμες. Όλοι τους, περισσότερο ή λιγότερο με σημάδεψαν και με καθόρισαν. Είναι αδιαμβισβήτητο γεγονός ότι, όλες αυτές οι σχέσεις και οι ιστορίες έχουν δημιουργήσει ένα πλούσιο ιστό - εμπειριών, συναισθημάτων και σχέσεων - που μας συνδέει όλους.

 

Αν υπάρχει κάτι που μένει από όλη αυτή τη διαδρομή,

είναι η έντονη αίσθηση ότι κανείς δεν φτιάχνεται μόνος του.

Personal thoughts, opinions and writings.
Self-knowledge & self-improvement through study and discussions with family & friends …
Lately & with Artificial Intelligence –“I Think · I Evolve · I Share”

Ενώ η ζωή είναι μια στιγμή στο άπειρο, η κάθε στιγμή σε αυτή τη ζωή είναι όση κι η αιωνιότητα που την περιέχει

 

Photo by Eastman Childs on Unsplash

Το άρθρο αυτό δημιουργήθηκε με τη βοήθεια Τεχνητής Νοημοσύνης (AI – ChatGPT). Οι πηγές και αναφορές προτάθηκαν από την Τεχνητή Νοημοσύνη. Η τελική σύνθεση, διατύπωση και επιμέλεια αποτελούν προσωπική μου ευθύνη.

  

Λέξεις-κλειδιά: χρόνος, διάρκεια, παροντική στιγμή, φιλοσοφία ζωής, στοχασμός, μικρότητα ζωής, ζωή και νόημα, αποφθέγματα

 

Πριν λίγες μέρες, σε μια απλή συζήτηση με φίλους, ειπώθηκε κάτι που έμεινε να αιωρείται: «Η ζωή είναι μικρή». Μία συχνή φράση. Εντούτοις, εγώ ένιωσα την ανάγκη να σταθώ λίγο παραπάνω σε αυτή τη φράση, για να την καταλάβω βαθύτερα.
  

Μια προσωπική καταγραφή για το χρόνο, τη στιγμή και την ουσία της ύπαρξης.

Πόσο μικρή είναι, στ’ αλήθεια, η ζωή; Αν το σκεφτεί κανείς σε σύγκριση με το άπειρο, ναι – δεν είναι παρά μια αναλαμπή. Μία σταγόνα που διαχωρίζεται στιγμιαία από το απέραντο του ωκεανού και επιστρέφει σε πολύ λίγο. Κι όμως, αυτή η ζωή περιέχει τα πάντα: στιγμές, συναισθήματα, σχέσεις, επιλογές, χαρές, λύπες, μνήμες. Μέσα σ’ αυτή τη φαινομενικά μικρή ζωή, ζει ολόκληρη η ύπαρξή μας.

Ο χρόνος, όσο κι αν τον μετράμε, δεν βιώνεται αριθμητικά. Βιώνεται ποιοτικά. Υπάρχουν πεντάλεπτα που μοιάζουν αιώνια και χρόνια που φεύγουν χωρίς να τα καταλάβουμε. Κι αυτή η αίσθηση μας θυμίζει πως η διάρκεια δεν είναι πάντα αλήθεια. Είναι απλώς εντύπωση. Αυτό που έχει σημασία είναι η συνειδητή παρουσία μας σε αυτό που συμβαίνει.

Όσο πιο παρόντες είμαστε σε μια στιγμή, τόσο πιο γεμάτη γίνεται. Και όσο πιο γεμάτη είναι μια στιγμή, τόσο λιγότερο μας νοιάζει αν είναι σύντομη ή όχι. Γιατί τότε η στιγμή δεν μετριέται με δευτερόλεπτα, αλλά με νόημα. Με βίωμα. Με αλήθεια.

Δεν ξέρω πώς να ορίσω τον χρόνο, ούτε και τον καταλαβαίνω πλήρως. Ξέρω όμως, ότι όταν δίνω προσοχή σε αυτό που ζω, στη στιγμή, παρόλο που κρατάει λίγο, κάτι μέσα μου ηρεμεί και είναι αρκετό.

 

Παρένθεση Στοχασμού – Η έννοια του χρόνου στη φιλοσοφία

(η παράγραφος "Παρένθεση Στοχασμού" παράχθηκε εξ' ολοκλήρου από TN)

 

"Δεν έχουμε λίγο χρόνο, αλλά χάνουμε πολύ. Η ζωή είναι αρκετά μεγάλη, και μας έχει δοθεί με γενναιοδωρία για την εκπλήρωση των υψηλότερων πραγμάτων, αν όλη της η διάρκεια χρησιμοποιηθεί σωστά."

 — Σενέκας, De Brevitate Vitae

Ο Ρωμαίος φιλόσοφος Σενέκας υπενθυμίζει ότι η ζωή είναι μικρή μόνο όταν τη σπαταλάμε ασυνείδητα. Η διάρκειά της δεν κρίνεται από το ρολόι, αλλά από την ποιότητα της παρουσίας μας.

 

"Το ον που μπορεί να κατανοήσει το Είναι, είναι αυτό που βιώνει τον χρόνο. Η αυθεντική ύπαρξη δεν βρίσκεται στο παρελθόν ή στο μέλλον, αλλά στην προσεκτική παραμονή στο παρόν."

 — Martin Heidegger, Είναι και Χρόνος

Ο Heidegger, στον πυρήνα της υπαρξιακής φιλοσοφίας του, δείχνει ότι ο χρόνος δεν είναι απλώς μέτρηση, αλλά συνάρτηση της ύπαρξής μας. Η αυθεντικότητα, για εκείνον, βρίσκεται στη φροντίδα του παρόντος — όχι ως βιαστική στιγμή, αλλά ως ανοιχτό πεδίο νοήματος.

 

"Μην ενεργείς σαν να πρόκειται να ζήσεις δέκα χιλιάδες χρόνια. Ο θάνατος στέκεται δίπλα σου. Όσο ζεις, όσο είναι δυνατόν, γίνε καλός."

 — Μάρκος Αυρήλιος, Τα εις εαυτόν

Ο στωικός αυτοκράτορας μάς φέρνει αντιμέτωπους με την αλήθεια της θνητότητας. Δεν μας καλεί να φοβηθούμε τον χρόνο που απομένει, αλλά να ζήσουμε με πληρότητα και αρετή τον χρόνο που υπάρχει.

 

Στη Ζεν φιλοσοφία, η έννοια του παρόντος είναι η μόνη πραγματική διάσταση. Η ζωή συμβαίνει μόνο "εδώ και τώρα". Ο δάσκαλος Thich Nhat Hanh γράφει:

"Το παρόν είναι γεμάτο με χαρά και ευτυχία. Αν είσαι προσεκτικός, θα το δεις."

Αντί να παλεύουμε με το παρελθόν ή να αγωνιούμε για το μέλλον, η πρόταση είναι ριζική: να αφυπνιστούμε στην απλότητα της στιγμής — χωρίς προσκόλληση και χωρίς προσδοκία.

 

 Η ζωή είναι μικρή – Ρήσεις και σκέψεις

- Η ζωή είναι μικρή· για να την ξοδεύεις μισώντας κάποιον,
- Η ζωή είναι μικρή· και εξαρτάται από εσένα το πώς θα την κάνεις μεγάλη,
- Η ζωή είναι μικρή· αλλά είναι αρκετή, αν την ζήσεις σωστά,
- Η ζωή είναι μικρή· μην τη σπαταλάς ζώντας τη ζωή κάποιου άλλου,
- Η ζωή είναι μικρή· γι’ αυτό ζήσε τη βαθιά, όχι βιαστικά,
- Η ζωή είναι μικρή· γι’ αυτό μη χάνεις χρόνο σε πράγματα που δεν αγαπάς,
- Η ζωή είναι μικρή· η ουσία της βρίσκεται στο πώς ζεις τη στιγμή, όχι στο πόσες στιγμές έχεις,

- Η ζωή είναι πολύ μικρή για να την ξοδεύουμε με ανθρώπους που δεν μας κάνουν να νιώθουμε ζωντανοί.

 

…και στο τέλος της γραφής…

η ζωή είναι μικρή, οπότε χαμογέλα... όσο έχεις δόντια !

 

---

 

Πηγές – Αναφορές

- Seneca, De Brevitate Vitae, 1ος αιώνας μ.Χ.
- Martin Heidegger, Sein und Zeit (Είναι και Χρόνος)
- Marcus Aurelius, Τα εις Εαυτόν
- Thich Nhat Hanh, The Miracle of Mindfulness
- Steve Jobs, Ομιλία Stanford Commencement, 2005
- Mae West, απόδοση γνωστού αποφθέγματος
- Αποφθέγματα – λαϊκή σοφία ή ανώνυμες σύγχρονες αποδόσεις

Personal thoughts, opinions and writings.
Self-knowledge & self-improvement through study and discussions with family & friends …
Lately & with Artificial Intelligence –“I Think · I Evolve · I Share”

Οι Φωνές Μέσα μας: Οι Πολλαπλοί Εαυτοί μας

Photo by Richmond Fajardo on Unsplash

Το άρθρο αυτό δημιουργήθηκε με τη βοήθεια Τεχνητής Νοημοσύνης (AI – ChatGPT), μέσω προσωπικών διαδοχικών ερωτημάτων. Η τελική σύνθεση, διατύπωση και επιμέλεια αποτελούν προσωπική ευθύνη του συγγραφέα.

Το άρθρο αυτό δεν έχει συνταχθεί από επαγγελματία ψυχικής υγείας. Δεν αποτελεί επιστημονική γνωμάτευση, ούτε υποκαθιστά επαγγελματική συμβουλή.

 

Λέξεις-κλειδιά:

πειθαρχία, αναβλητικότητα, εσωτερική φωνή, εαυτός, αυτοπαρατήρηση, parts work, pomodoro

 

 

Εισαγωγή

Κάθε φορά που αποτυγχάνουμε να πειθαρχήσουμε, δεν σημαίνει απαραίτητα ότι δεν θέλουμε. Ίσως απλώς να μίλησε άλλος εαυτός. Ο άνθρωπος είναι μια πολύπλευρη ύπαρξη, που αποτελείται από εσωτερικές φωνές, αντιφάσεις και συνεχή εξερεύνηση της ταυτότητας.

 

Ποιος Εαυτός Υπερισχύει;

Υπάρχουν στιγμές που δεν μπορώ καν να ανοίξω το βιβλίο. Θέλω να μελετήσω σκάκι, πραγματικά το θέλω, μα νιώθω ότι κάτι μέσα μου στέκεται εμπόδιο. Δεν είναι ο χρόνος, δεν είναι οι περισπασμοί - είναι εγώ. Ή μάλλον, κάποιος από εμένα.

Γιατί δεν μπορώ να πειθαρχήσω όταν το θέλω; Γιατί εγκαταλείπω πριν καν προσπαθήσω; Γιατί ενώ ο ένας εαυτός μου λέει «σήκω και κάν’ το», ένας άλλος πιο ύπουλος, πιο κουρασμένος ή πιο δειλός, τραβάει το χέρι πίσω;

 

Αναρωτιέμαι ... ποιος εαυτός υπερισχύει κάθε φορά ... και γιατί εκείνος ;

 

Δεν πιστεύω ότι έχουμε έναν και μοναδικό εαυτό. Είμαστε ένα σύνολο από «εγώ», φωνές, όψεις του εαυτού μας – άλλες ώριμες, άλλες παιδικές, άλλες πονεμένες, άλλες απαιτητικές,  κάποιες μας οδηγούν και κάποιες μας παραλύουν.

Όταν αποτυγχάνω να πειθαρχήσω, δεν είναι γιατί δεν έχω στόχο. Είναι γιατί τη στιγμή εκείνη, ένας άλλος εαυτός παίρνει τα ηνία, κάποιος που φοβάται την αποτυχία ή που βαριέται και που δεν πιστεύει ότι αξίζει τον κόπο.

Δεν χρειάζεται να παλέψω για να τον εξοντώσω. Δεν βοηθά η βία προς τον εαυτό. Εκείνο που βοηθά είναι να τον ακούσω, να τον αναγνωρίσω και να επιλέξω συνειδητά ποιος θα ηγηθεί. Όχι με αυστηρότητα, αλλά με ενσυναίσθηση.

 

Ψυχολογικές προσεγγίσεις

 

1. Θεωρία των «Μερικών Εαυτών» (Parts Work / Internal Family Systems – IFS)

Κάθε άνθρωπος αποτελείται από πολλαπλά «μέρη» ή «φωνές» μέσα του. Κάποια από αυτά προσπαθούν να μας προστατέψουν (π.χ. από αποτυχία), άλλα μάχονται για αλλαγή. Δεν υπάρχει «κακός εαυτός», μόνο μέρη με διαφορετικές στρατηγικές. Η επίλυση δεν έρχεται με βία αλλά με ενσυνείδητη αναγνώριση και συμφιλίωση των εσωτερικών φωνών.

·      Βασικός εκπρόσωπος: Richard C. Schwartz

·      Βιβλίο: «No Bad Parts» (2021)

 

2. Γνωσιακή Αντίσταση και Ανάγκη για Εσωτερικό Κίνητρο (Cognitive Resistance- Self-Determination Theory)

Η γνωσιακή δυσφορία στην αρχή απαιτητικής πνευματικής δραστηριότητας είναι φυσική. Η απουσία εσωτερικού κινήτρου ενισχύει την αναβλητικότητα. Η τεχνική Pomodoro μειώνει το γνωσιακό φορτίο έναρξης.

·      Daniel Kahneman – «Thinking, Fast and Slow» (2011)

·      Ryan & Deci – «Self-Determination Theory» (2017)

 

3.  Αναβλητικότητα ως Συναισθηματική Ρύθμιση (Emotional Regulation Perspective)

Η αναβλητικότητα δεν είναι πάντα έλλειψη πειθαρχίας αλλά προσπάθεια αποφυγής αρνητικού συναισθήματος. Δηλαδή: «Αν διαβάσω και αποτύχω, θα νιώσω ανεπαρκής - άρα καλύτερα να μην προσπαθήσω».

·      Timothy A. Pychyl – «Solving the Procrastination Puzzle» (2013)

·      Fuschia M. Sirois – «Procrastination, Health, and Well-Being» (2016)

 

4.  Αυτοπαρατήρηση και Ενσυνειδητότητα (Mindfulness-Based Cognitive Approach)

Η παρατήρηση του εαυτού χωρίς κριτική οδηγεί σε εσωτερική αποδοχή και αλλαγή και είναι κεντρική στη διαχείριση της εσωτερικής σύγκρουσης.

 

Και πώς να προσεγγίσω τον εαυτό που αντιδρά;

Όταν εμφανίζεται ο εαυτός που σαμποτάρει, που λέει «όχι τώρα», συνήθως τον απορρίπτουμε. Θέλουμε να τον διώξουμε, να τον νικήσουμε. Όμως αυτός ο εαυτός κουβαλάει ένα μήνυμα. Ίσως φοβάται ... Ίσως προσπαθεί να μας προστατεύσει με τον λάθος τρόπο ... Ίσως απλώς έχει κουραστεί.

Το πρώτο βήμα δεν είναι η μάχη. Είναι η παρατήρηση χωρίς αντίδραση. Να τον ακούσουμε, να δούμε πότε εμφανίζεται, τι λέει, τι θέλει. Όχι για να τον ικανοποιήσουμε, αλλά για να τον κατανοήσουμε. Όταν τον καταλάβουμε, χάνεται η εξουσία του - όχι γιατί τον νικήσαμε, αλλά γιατί τον αγκαλιάσαμε.

Δεν έχουμε έναν εαυτό να οδηγήσει, αλλά πολλούς να συμφιλιωθούν. Και ίσως, το πιο δύσκολο δεν είναι να κινηθούμε μπροστά, αλλά να σταθούμε δίπλα σε εκείνο το κομμάτι μας που φοβάται. Να του πούμε: «Σε βλέπω. Είμαι εδώ. Μα δεν θα σε αφήσω να με οδηγείς άλλο».

 

Το μυαλό «πονάει» στην αρχή;

Ίσως το μυαλό να αντιδρά όχι από κακή πρόθεση, αλλά επειδή η μετάβαση από αδράνεια σε εστιασμένη σκέψη είναι εξαντλητική στην αρχή. Έρευνες δείχνουν ότι ο εγκέφαλος, όταν περνά από κατάσταση ηρεμίας σε απαιτητική γνωστική λειτουργία, παρουσιάζει αυξημένη κατανάλωση ενέργειας και τάση αποφυγής.

Ένας τρόπος είναι να μην τον απειλήσουμε με «ολόκληρη τη μελέτη», αλλά με μικρά βήματα. Προσωπικά, με βοηθά η μέθοδος Pomodoro: 25 λεπτά συγκέντρωσης, 5 λεπτά παύση. Ξεκινάς με ένα ρολόι. Όχι για να τελειώσεις - αλλά για να ξεκινήσεις.

Κάθε φορά που αναβάλλω, είναι σαν να παραδίδω το τιμόνι. Και κάθε φορά που κάνω έστω ένα μικρό βήμα προς αυτό που επιθυμώ, είναι σαν να χτίζω έναν νέο εαυτό.

Ίσως να μην είναι ζήτημα δύναμης, αλλά επιλογής. Ίσως να μη χρειάζεται να νικήσω. Αρκεί να αναγνωρίσω ποιος είμαι – και ποιος θέλω να είμαι αυτή τη φορά.

  

Ο επιμένων νικά

Συχνά, αυτό που ονομάζουμε επιμονή δεν είναι παρά η ήρεμη και αποφασιστική επιλογή να συνεχίζουμε, ακόμη και όταν κάποιος εσωτερικός μας εαυτός προσπαθεί να μας πείσει για το αντίθετο. Ίσως τελικά η νίκη δεν βρίσκεται τόσο στην επικράτηση επί των εξωτερικών συνθηκών, όσο στο να μάθουμε να διαχειριζόμαστε και να συμφιλιωνόμαστε με τις εσωτερικές μας αντιστάσεις. Με υπομονή, επιμονή και αυτοπαρατήρηση, σιγά-σιγά γινόμαστε οι εαυτοί που επιλέγουμε εμείς - και όχι εκείνοι που επιλέγουν οι φόβοι και οι αναστολές μας.

 

Καλή συνέχεια στο δρόμο της εσωτερικής συμφιλίωσης και ανάπτυξης !

 

 

Προτεινόμενες αναγνώσεις για περαιτέρω εμβάθυνση

Richard C. Schwartz, No Bad Parts (2021)

Timothy A. Pychyl, Solving the Procrastination Puzzle (2013)

Daniel Kahneman, Thinking, Fast and Slow (2011)

Ryan & Deci, Self-Determination Theory (2017)

 

Personal thoughts, opinions and writings.
Self-knowledge & self-improvement through study and discussions with family & friends …
Lately & with Artificial Intelligence –“I Think · I Evolve · I Share”