Photo by Edgar Perez on Unsplash
Το άρθρο αυτό έχει δημιουργηθεί με τη βοήθεια Τεχνητής Νοημοσύνης - ΤΝ (Artificial Intelligence - AI), έπειτα από διαδοχικά ερωτήματα και προσωπική καθοδήγησή μου. Η τελική διατύπωση, σύνθεση και επιμέλεια αποτελούν αποκλειστικά προσωπική μου ευθύνη.
Λέξεις-κλειδιά: διπλή συμπεριφορά, κοινωνική μάσκα, συναισθηματική εξάντληση και αποσύνδεση, ρόλοι στις σχέσεις, οικειότητα, προβλήματα σχέσεων, ανθρώπινες σχέσεις και ψυχολογία
Η διπλή συμπεριφορά είναι το φαινόμενο κατά το οποίο ένα άτομο εμφανίζεται φιλικό, εξωστρεφές και ευγενικό στον κοινωνικό χώρο, ενώ είναι απόμακρο ή ψυχρό στο οικείο περιβάλλον του. Αποτελεί μια κοινή ψυχολογική πραγματικότητα. Πρόκειται για μια κατάσταση που εντάσσεται στις θεωρίες των κοινωνικών ρόλων, της συναισθηματικής εργασίας και της διαχείρισης της οικειότητας, με σοβαρές συνέπειες για τις διαπροσωπικές σχέσεις και την ψυχική υγεία των εμπλεκομένων.
Η διπλή συμπεριφορά είναι το φαινόμενο κατά το οποίο ένα άτομο εμφανίζεται φιλικό, εξωστρεφές και ευγενικό στον κοινωνικό χώρο, ενώ είναι απόμακρο ή ψυχρό στο οικείο περιβάλλον του. Αποτελεί μια κοινή ψυχολογική πραγματικότητα. Πρόκειται για μια κατάσταση που εντάσσεται στις θεωρίες των κοινωνικών ρόλων, της συναισθηματικής εργασίας και της διαχείρισης της οικειότητας, με σοβαρές συνέπειες για τις διαπροσωπικές σχέσεις και την ψυχική υγεία των εμπλεκομένων.
Η δική μου ιστορία
Ως άνθρωπος που έχει βιώσει, τα πρώτα χρόνια της επαγγελματικής μου ζωής, επαγγελματικά έντονα και απαιτητικά περιβάλλοντα, θυμάμαι έντονα μια στιγμή από την περίοδο που εργαζόμουν στη Θεσσαλονίκη. Ένα απόγευμα, κατά τη διάρκεια μιας από τις καθημερινές μας συναντήσεις με την ομάδα, κάτι συνέβη – δεν θυμάμαι ακριβώς τι – το οποίο μου προκάλεσε έντονη αναστάτωση. Μετά τη συνάντηση, με πλησίασε ένας, μεγαλύτερος σε ηλικία, Πολιτικός Μηχανικός, ο Δημήτρης Τασιούκας.
Μου είπε μία φράση που δεν ξέχασα ποτέ: «Ποτέ να μην παίρνεις τα προβλήματα της δουλειάς στο σπίτι».
Αυτή η φράση έγινε για μένα σημείο αναφοράς, όχι μόνο οικογενειακα και επαγγελματικά, αλλά και υπαρξιακά. Με βοήθησε να παρατηρήσω ότι πάρα πολλοί άνθρωποι κουβαλούν τη φθορά του έξω κόσμου μέσα στο σπίτι τους.
Γιατί όμως συμβαίνει αυτό ; (σύμφωνα με τους ειδικούς)
Έχουν γίνει μελέτες που αφορούν το θέμα. Σύμφωνα με αυτές, οι τρίτοι - σε αντίθεση με τους οικείους μας - δεν μας βλέπουν ολοκληρωτικά και συνολικά · με τις αδυναμίες, τις εσωτερικές συγκρούσεις και το πώς είμαστε και ποιοι είμαστε μετά από την εξαντλητική μέρα.
Έτσι, προσπαθούμε να προβάλλουμε σε αυτούς μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας, που λειτουργεί ως μηχανισμός άμυνας ενάντια στην κριτική. Αυτή η επιθυμία και συμπεριφορά οδηγεί στην εμφάνιση μιας ψευδο-θετικής συμπεριφοράς προς τους άλλους και της αντίστοιχης συρρίκνωσής της προς τον/την σύντροφο.
Έτσι, προσπαθούμε να προβάλλουμε σε αυτούς μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας, που λειτουργεί ως μηχανισμός άμυνας ενάντια στην κριτική. Αυτή η επιθυμία και συμπεριφορά οδηγεί στην εμφάνιση μιας ψευδο-θετικής συμπεριφοράς προς τους άλλους και της αντίστοιχης συρρίκνωσής της προς τον/την σύντροφο.
Οι διάφορες θεωρίες που αναπτύχθηκαν και αφορούν το θέμα:
- Θεωρία των Κοινωνικών Ρόλων
- Συναισθηματική Εργασία και Ψυχική Εξάντληση
- Συναισθηματική Αποσύνδεση και Διατάραξη Σχέσεων
- Φόβος Οικειότητας και Συναισθηματικής Τρωτότητας
- Ιδεαλισμός των Ξένων και Μηχανισμοί Άμυνας
Σύμφωνα με τις πιο πάνω θεωρίες
Oι άνθρωποι προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους ανάλογα με τις προσδοκίες που απορρέουν από τον ρόλο που καλούνται να παίξουν (Biddle, 1986). Στο κοινωνικό περιβάλλον, το άτομο υιοθετεί τη «μάσκα» της ευγένειας και της ευπρέπειας, επιδιώκοντας την αποδοχή, την αναγνώριση ή την αποφυγή σύγκρουσης. Αντίθετα, στο σπίτι – όπου θεωρεί ότι δεν χρειάζεται να «παίξει» – αποσύρει τη μάσκα και εμφανίζεται με λιγότερη προσπάθεια, συχνά αδιαφορώντας για τη συναισθηματική ανταπόκριση του/της συντρόφου.
Σε επαγγελματικά ή κοινωνικά περιβάλλοντα όπου απαιτείται η συνεχής διαχείριση συναισθημάτων, το άτομο ενδέχεται να καταναλώνει σημαντικούς ψυχικούς πόρους κατά τη διάρκεια της ημέρας, με αποτέλεσμα να επιστρέφει στο σπίτι συναισθηματικά εξαντλημένο (emotional depletion). Αυτό οδηγεί σε μειωμένη ικανότητα για αυθεντική επικοινωνία και σύνδεση με τον/την σύντροφο, κάτι που παρατηρείται συχνά στα ζευγάρια μακροχρόνιας συμβίωσης. Arlie Hochschild (1983) - (emotional labor).
Ο John Gottman (μέσα από δεκαετίες εμπειρικών μελετών), κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο σημαντικότερος προγνωστικός δείκτης για τη διάλυση μιας σχέσης δεν είναι οι συγκρούσεις, αλλά η συναισθηματική απεμπλοκή (emotional disengagement) (Gottman & Levenson, 2002). Οδηγεί σε μία μορφή «ήσυχης εγκατάλειψης», που προκαλεί έντονα συναισθήματα μοναξιάς και αποξένωσης στο σύντροφο.
Η Brené Brown (2012) υποστήριξε ότι η αυθεντική οικειότητα απαιτεί το θάρρος να εκθέτει κανείς τις αδυναμίες του, χωρίς το φίλτρο της κοινωνικής μάσκας.
Επίλογος
Το φαινόμενο της διπλής συμπεριφοράς – ευγένεια και κοινωνικότητα προς τα έξω, αδιαφορία και απόσυρση προς τα μέσα – δεν είναι απλή ιδιορρυθμία, αλλά συχνά ενδείκτης βαθύτερων ψυχολογικών δυναμικών. Η κατανόησή του μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της επικοινωνίας και της συναισθηματικής διαθεσιμότητας μέσα στις στενές διαπροσωπικές σχέσεις.
Πρέπει να προσπαθούμε συνεχώς για συνειδητή παρουσία και συναισθηματική προσβασιμότητα, όχι μόνο προς τον έξω κόσμο, αλλά πρωτίστως προς τους κοντινούς και δικούς μας ανθρώπους.
Βιβλιογραφία
- Biddle, B.J. (1986). Recent Developments in Role Theory. Annual Review of Sociology, 12(1), 67–92.
- Hochschild, A.R. (1983). The Managed Heart: Commercialization of Human Feeling. University of California Press.
- Gottman, J.M., & Levenson, R.W. (2002). A Two-Factor Model for Predicting Divorce: Replication and Extension. Journal of Family Psychology, 14(1), 42–57.
- Brown, B. (2012). Daring Greatly: How the Courage to Be Vulnerable Transforms the Way We Live, Love, Parent, and Lead. Gotham Books.
- Mikulincer, M. & Shaver, P.R. (2007). Attachment in Adulthood: Structure, Dynamics, and Change. Guilford Press.
Personal thoughts, opinions and writings.
Self-knowledge & self-improvement through study and discussions with family & friends …
Lately & with Artificial Intelligence – I Think · I Evolve · I Share”