Το άρθρο αυτό βασίζεται αποκλειστικά σε προσωπικές μου σκέψεις, βιώματα και ιδέες. Η Τεχνητή Νοημοσύνη (AI) χρησιμοποιήθηκε υποστηρικτικά για τη γλωσσική επεξεργασία του κειμένου. Η τελική σύνθεση, διατύπωση και ευθύνη του περιεχομένου ανήκουν εξ’ ολοκλήρου σε εμένα.
«Το σκάκι είναι τέχνη, επιστήμη και άθλημα».
— Ανατόλι Καρπόβ
Ο Ανατόλι Καρπόβ, ένας από τους σπουδαιότερους σκακιστές
όλων των εποχών και παγκόσμιος πρωταθλητής για πολλά χρόνια, υπήρξε πάντα για
μένα, όπως και για πάρα πολλούς σκακιστές, μια ξεχωριστή μορφή. Η νηφαλιότητα
του παιχνιδιού του, η στρατηγική του καθαρότητα, η υπομονή και η σκέψη του,
γοητεύουν κάθε φορά που μελετά κάποιος τις παρτίδες του.
Δεν μεγάλωσα με το σκάκι. Δεν έπαιζα σκάκι ούτε ως παιδί,
ούτε ως φοιτητής. Ξεκίνησα να ασχολούμαι με το σκάκι το 2015, στα 39 μου
χρόνια. Ίσως γι’ αυτό και το σκάκι τελικά καταλήγει να είναι στη ζωή μου όχι
σαν άθλημα, αλλά σαν τρόπος αλληλεπίδρασης και κατανόησης τόσο με τον εαυτό μου
όσο και με τον υπόλοιπο κόσμο. Η φράση του Καρπόβ - ότι το σκάκι είναι τέχνη,
επιστήμη και άθλημα - εκφράζει απόλυτα τη δική του ζωή ως επαγγελματία
σκακιστή. Για εκείνον, το σκάκι ήταν και σωματική πρόκληση: απαιτούσε αντοχή,
ανταγωνισμό, προετοιμασία.
Για μένα όμως, που δεν είμαι επαγγελματίας αλλά απλά λάτρης
του σκακιού, η τριλογία αυτή αλλάζει. Το σκάκι εξακολουθεί να είναι και για
εμένα τέχνη και επιστήμη. Το τρίτο συστατικό όμως, για μένα, δεν είναι το
"σπορ"... είναι η "αλληλεπίδραση". Αλληλεπίδραση με τον
εαυτό μου, με τους φίλους μου, με όσους το αγαπούν, αλλά και με εκείνους που
ίσως δεν το ξέρουν καν. Γιατί το σκάκι,
ως τρόπος σκέψης, έχει πάρα πολλά κοινά με άλλους τομείς: η στρατηγική και η
τακτική μέσα στο σκάκι συναντούν εκπληκτικές ομοιότητες με αυτές του
ποδοσφαίρου, του μπάσκετ, του τένις, των πολεμικών τεχνών, των επιχειρήσεων –
ακόμα και της ίδιας της ζωής.
Το σκάκι ως Τέχνη
Το σκάκι είναι, και για μένα, τέχνη. Κάθε παρτίδα είναι
ένα έργο σύνθεσης, αισθητικής και δημιουργικής έκφρασης. Η ομορφιά του όμως δεν
βρίσκεται μόνο στο τελικό αποτέλεσμα, τη νίκη, αλλά σε ολόκληρη την παρτίδα - στην
ανάπτυξη των κομματιών, στην κατάληψη ενός αδύνατου τετραγώνου, στη θυσία ενός
κομματιού, σε μια ήσυχη κίνηση του βασιλιά, στη διακριτική αρμονία μιας θέσης
που χτίζεται σιγά-σιγά.
Κάποιες φορές, μελετώντας τις παρτίδες των μεγάλων, νιώθω
σαν να ακούω ποίηση ή να ακούω μουσική συμφωνία σε μορφή κινήσεων. Άλλες φορές,
μέσα από τις δικές μου στιγμές συγκέντρωσης, αισθάνομαι πως δημιουργώ ένα
προσωπικό μοτίβο - ένα μικρό αποτύπωμα εσωτερικής ισορροπίας. Κάποτε - ακόμα
και σε επίσημες παρτίδες - με πιάνει ο παρορμητισμός μου και θέλω να αφήσω πίσω
μου κάτι ωραίο - μια παρτίδα που να έχει τη δική μου μοναδική σφραγίδα. Σε διάφορες
παρτίδες έχω παίξει - με συνειδητό παρορμητισμό - για να δημιουργήσω τέχνη.
Θυμάμαι χαρακτηριστικά μια θέση όπου είχα πλεονέκτημα, σε ένα διεθνές τουρνουά.
Δεν με ικανοποιούσε απλά η νίκη. Ήθελα να κερδίσω εντυπωσιακά, ήθελα να
δημιουργήσω τέχνη … τελικά έχασα, αλλά έχασα με ικανοποίηση.
Το σκάκι ως Επιστήμη
Το σκάκι είναι μια πολύ απαιτητική επιστήμη. Ειδικότερα, η
μελέτη του βιβλίου ‘My System’ του Aron Nimzowitsch, με βοήθησε να δω βαθύτερα την
επιστημονική διάσταση του σκακιού. Το σκάκι έχει κανόνες, υπολογισμούς, μοτίβα,
αρχές. Απαιτεί παρατήρηση, πρόβλεψη, μεθοδικότητα. Σαν ένα εργαστήριο λογικής,
όπου κάθε λάθος στοιχίζει - και κάθε σωστή ακολουθία ανοίγει νέους δρόμους
σκέψης.
Με εξάπτει ολόκληρη η διαδικασία: η εκτίμηση, η ανάλυση,
η κατανόηση. Ειδικά όταν παίζω blindfolded (σκάκι
με κλειστά μάτια), το σκάκι μετατρέπεται στη μεγαλύτερη πρόκληση. Τότε είναι
που μπορείς να μετρήσεις ολοκληρωτικά και κυριολεκτικά τον εαυτό σου, τη
συγκέντρωσή σου, τις νοητικές σου ικανότητες, την εσωτερική σου σταθερότητα.
Το σκάκι ως Αλληλεπίδραση
Και όμως, το σκάκι δεν είναι μόνο εσωτερικό. Είναι και
αλληλεπίδραση - με τον αντίπαλο, το φίλο, τον προπονητή - με κάθε συνοδοιπόρο
σε αυτήν την πορεία. Μέσα από το σκάκι έχω έρθει πολύ κοντά με ανθρώπους που
ίσως να μην είχα ποτέ την ευκαιρία να γνωρίσω καν. Έχω γνωρίσει ανθρώπους που άλλαξαν τον τρόπο που
σκέφτομαι, που παίζω, ακόμα και που ζω, και αυτές οι σχέσεις γεννήθηκαν
αποκλειστικά μέσα από την κοινή μας αγάπη για το σκάκι.
Μέσα από την κάθε παρτίδα ανοίγει ένας ολόκληρος κόσμος -
βλέπεις πώς ο αντίπαλος σκέφτεται, πώς αντιδρά, πότε ρισκάρει, πώς αμύνεται,
πότε αγχώνεται. Μέσα από τις παρτίδες, διαμορφώνεται μια σιωπηλή επικοινωνία.
Δεν χρειάζονται πολλά λόγια - οι βαριάντες [1]
(σκακιστική σειρά κινήσεων – σκακιστική πρόταση) μιλούν από μόνες τους.
Ειδικά σήμερα, με την τεχνολογία και την ανάπτυξη του
διαδικτυακού σκακιού, έχω την ευκαιρία να αλληλεπιδρώ, να αναλύω και να
μοιράζομαι εμπειρίες με ανθρώπους από κάθε γωνιά του πλανήτη – κάτι που πριν
μερικά χρόνια θα ήταν σχεδόν αδιανόητο.
Αλλά και με τον ίδιο μου τον εαυτό, η αλληλεπίδραση είναι
διαρκής. Σε κάθε παρτίδα καθρεφτίζεται κάτι από μέσα μου: η υπομονή μου, οι
φοβίες μου, η τάση να χτίζω, να επιτίθεμαι, να διστάζω και τελικά να παίρνω μία
απόφαση. Λένε ότι το σκάκι είναι καθρέφτης ψυχής, εγώ προσθέτω ότι είναι πορεία
αυτοβελτίωσης και γέφυρα επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης.
Χαίρομαι που τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότεροι
άνθρωποι – παιδιά και ενήλικες – ανακαλύπτουν τον κόσμο του σκακιού. Ίσως
γιατί, σε έναν κόσμο γεμάτο θόρυβο και βιασύνη, το σκάκι μας θυμίζει τη σπάνια
δύναμη της σιωπής και της σκέψης.
«Το Σκάκι για Εμένα είναι Τέχνη, Επιστήμη και
Αλληλεπίδραση»
Για μένα, το σκάκι δεν είναι ούτε ένα απλό χόμπι, ούτε
απλώς ένα πνευματικό παιχνίδι. Το σκάκι για μένα, έγινε τελικά οδηγός ζωής που
με βοηθά να ανακαλύπτω διαρκώς κάτι νέο για τον εαυτό μου, δίνοντας της περισσότερο
νόημα.
[1] Η βαριάντα (variation) αναφέρεται σε μια
συγκεκριμένη ακολουθία διαδοχικών κινήσεων σε ένα παίγνιο το οποίο βασίζεται σε
γύρους, και χρησιμοποιείται συχνά για να καθορίσει μια υποθετική μελλοντική
κατάσταση που προκύπτει στο παιχνίδι - Wikipedia
Self-knowledge & self-improvement through study and discussions with family & friends …
Lately & with Artificial Intelligence –“I Think · I Evolve · I Share”