Photo by Lance Reis on Unsplash
Το άρθρο αυτό έχει δημιουργηθεί με τη βοήθεια Τεχνητής Νοημοσύνης (AI), έπειτα από την προσωπική καθοδήγησή μου. Η τελική διατύπωση, σύνθεση και επιμέλεια αποτελούν αποκλειστικά προσωπική μου ευθύνη.
Τι αναζητούν οι άνδρες στο σκάκι -
Τι μπορούν
να φέρουν οι γυναίκες -
Από την
κυριαρχία των αντρών στη μεταμόρφωση του σκακιού
Πρόλογος
Στο Μέρος Α' αναλύθηκαν στατιστικά, βιολογικά και κοινωνικά αίτια της ανισορροπίας ανάμεσα στα φύλα στο αγωνιστικό σκάκι.
Στο παρόν άρθρο Μέρος Β' θα εξεταστεί ένα βαθύτερο ερώτημα:
Γιατί το σκάκι έλκει τόσο έντονα τους άνδρες; τι θα άλλαζε αν περισσότερες γυναίκες έπαιζαν;
Δεν πρόκειται για μία αριθμητική εξίσωση, αλλά για μία υπαρξιακή αναζήτηση.
Το σκάκι ως μικρόκοσμος του ανθρώπινου ανταγωνισμού
Ποιο νόημα έχει το παιχνίδι για το κάθε φύλο - τι μπορούμε να κερδίσουμε από μια πιο πολυφωνική προσέγγιση;
Το σκάκι μπορεί να παρομοιαστεί με μια εξημερωμένη αρένα μάχης, όπου:
- ο ανταγωνισμός εξιδανικεύεται και εκλεπτύζεται,
- οι πρωτόγονες και οι πολιτισμένες πτυχές του ανθρώπου συνυπάρχουν: ένστικτο και στρατηγική, πάθος και λογική.
Σύνδεση φύσης και πολιτισμού
Εξελικτικά: Ο άνθρωπος είχε πάντα ανάγκη να προβλέπει, να ελέγχει, να νικά.
- το σκάκι προσφέρει έναν συμβολικό χώρο για να επιβιώσει αυτή η ανάγκη χωρίς βία.
Ανθρωπολογικά: Το σκάκι αναδεικνύει:
- ιεραρχίες (τίτλοι, βαθμολογίες),
- τελετουργία (έναρξη, handshake, πρωτόκολλα),
- αναπαράσταση της σύγκρουσης (μάχη δύο στρατών),
- ένδοξη ήττα και ένδοξη νίκη - σαν τελετή μετάβασης.
Είναι ο ανταγωνισμός πιο έντονος στα αγόρια;
Η ψυχολογία και η εξελικτική θεωρία συμφωνούν ότι τα αγόρια εμφανίζουν πιο έντονο και άμεσο ανταγωνισμό, ιδιαίτερα σε νεαρή ηλικία. Η διαφορά δεν βρίσκεται στην "ποσότητα" ανταγωνιστικότητας, αλλά στον τρόπο και τα πεδία έκφρασης.
- Εκφράζουν άμεσο, εμφανή και επιθετικό ανταγωνισμό.
- Δίνουν έμφαση στη νίκη, την ιεραρχία και το status.
- Παίζουν παιχνίδια με σαφείς κανόνες νίκης / ήττας.
- Εκφράζουν έμμεσο ή κοινωνικά διαμεσολαβημένο ανταγωνισμό.
- Εστιάζουν σε κοινωνική αποδοχή και ποιότητα σχέσεων.
- Προτιμούν συνεργατικά παιχνίδια και ρόλους.
Αιτίες:
- Βιολογικές: Η τεστοστερόνη συνδέεται με ανταγωνιστική και επιθετική συμπεριφορά.
- Κοινωνικές: Τα αγόρια ενθαρρύνονται σε φιλόδοξους ρόλους, τα κορίτσια σε κοινωνικά αποδεκτές και "ευγενικές" συμπεριφορές.
Δεν σημαίνει ότι τα κορίτσια είναι λιγότερο ανταγωνιστικά, απλά ανταγωνίζονται διαφορετικά, σε άλλα πεδία. Κι όταν το σκάκι ορίζεται ως μάχη κυριαρχίας, δεν είναι περίεργο που προσελκύει περισσότερο αγόρια και άνδρες.
Φύλο και σκάκι: διαφορετικές εσωτερικές διαδρομές
Για πολλούς άνδρες, το σκάκι δεν είναι απλώς παιχνίδι. Είναι δοκιμασία ταυτότητας: μια ευκαιρία να επιβεβαιώσουν την ικανότητα, τον έλεγχο, την κυριαρχία.
Το σκάκι προσφέρει ένα ασφαλές πεδίο, όπου μπορείς να ηγηθείς, να νικήσεις, να επιβληθείς - χωρίς βία. Σε πολλούς άνδρες, αυτή η εμπειρία προσφέρει αίσθηση νοήματος και δύναμης.
Αντίθετα, οι περισσότερες γυναίκες έχουν εσωτερικεύσει έναν διαφορετικό κώδικα πληρότητας: σχέση, φροντίδα, ενσυναίσθηση, δημιουργικότητα.
Όταν το σκάκι προβάλλεται μόνο ως "ψυχρός πόλεμος", δεν
τις εκφράζει - δεν
αναγνωρίζουν το παιχνίδι σαν προέκταση του εαυτού τους.
Τι μπορούν να φέρουν οι γυναίκες στο σκάκι;
Ίσως οι γυναίκες μπορούν να φέρουν στο σκάκι μια διαφορετική ματιά:
- Την ενσυναίσθηση στο παιχνίδι
- Τη δημιουργικότητα αντί της εμμονής
- Τη σχέση με τον άλλο αντί της κυριαρχίας.
Ίσως να μπορούν να επαναπροσδιορίσουν το ίδιο το παιχνίδι.
Αν το σκάκι γίνει πεδίο καλλιέργειας και αυτοπαρατήρησης τότε θα εμπλουτιστεί. Και τότε θα συμμετέχουν και περισσότεροι άντρες και περισσότερες γυναίκες, επειδή θα αναγνωρίζουν τον εαυτό τους σε αυτό.
Προς ένα σκάκι του μέλλοντος
Η κυριαρχία των ανδρών στο σκάκι σήμερα είναι ιστορικό αποτέλεσμα. Αν όμως μεταβληθεί η έννοια της επιτυχίας, θα αλλάξει και το πρότυπο του σκακιστή;
Προσωπικά πιστεύω ότι το σκάκι δεν ανήκει σε φύλο. Ανήκει στη σχέση που χτίζει ο καθένας με τον εαυτό του μέσα από το παιχνίδι. Και αυτή τη σχέση μπορούν να την εκφράσουν άψογα και οι γυναίκες.
Αγωνιστικό σκάκι: Σίγουρα το αποτέλεσμα μετράει - αλλά δεν λέει τα πάντα
Στο αγωνιστικό σκάκι, το αποτέλεσμα είναι κεντρικό. Όπως σε κάθε μορφή ανταγωνισμού, η νίκη κρίνει την πρόοδο, την κατάταξη, την επιβράβευση. Όμως η ουσία του παιχνιδιού μπορεί να περιλαμβάνει πολύ περισσότερα από ένα αποτέλεσμα.
Μπορεί να περιλαμβάνει:
- την εσωτερική μάχη με τον εαυτό,
- τη σιωπηλή πρόοδο μέσα από επανάληψη και ήττες,
- την αναζήτηση ομορφιάς ή αλήθειας σε μια παρτίδα.
"'Η αξία του σκακιού δεν πρέπει να περιορίζεται μέσα από ένα αποτέλεσμα μιας παρτίδας, αλλά στη συνεχή αυτοβελτίωση ... και σε αυτη τη νέα μορφή μπορει να βοηθήσει η γυναικεία οπτική''
Βιβλιογραφία
- Hyde, J. S. (2005). The Gender Similarities Hypothesis. American Psychologist, 60(6), 581–592.
- Maass, A., et al. (2008). Checkmate? The role of stereotype threat in women's chess performance. Journal of Experimental Social Psychology, 44(3), 761–766.
- Polgár, J. (2013). How I Beat Fischer’s Record. Quality Chess.
- Goleman, D. (1995). Emotional Intelligence. Bantam.
- Gilligan, C. (1982). In a Different Voice. Harvard University Press.
- Kimmel, M. (2006). Manhood in America. Oxford University Press.
Self-knowledge & self-improvement through study and discussions with family & friends …
Lately & with Artificial Intelligence –“I Think · I Evolve · I Share”